Deel 1. Van landelijke wet naar lokale regelgeving: hoe komt een wet tot stand?
In de vorige module is naar voren gekomen dat de regering en het parlement in samenwerking de wetten maken. Zij vormen de wetgevende macht. Alle wetsvoorstellen doorlopen een vast proces. Hieronder vind je een schematische weergave van het pad van idee naar wet. We volgen de stappen ook in tekst.
Stap 1 – De opdracht om een wetsvoorstel te maken aan het ministerie
Ministers of staatssecretarissen kunnen hun ambtenaren de opdracht geven om een wetsvoorstel te maken als zij iets wettelijk willen regelen. Bij het maken van dit wetsvoorstel betrekken deze ambtenaren partijen die te maken hebben met het voorstel. Daarnaast schrijven ze een Memorie van Toelichting, waarin de achterliggende gedachte en verdere uitwerking wordt uitgelegd. Wanneer er later onduidelijkheden zijn over de ‘geest van de wet’, wordt vaak deze Memorie van Toelichting er weer bij gepakt. Het uiteindelijke voorstel wordt besproken in de onderraad, waar ministers zitten die inhoudelijk betrokken zijn bij het voorstel.
Meestal is het wetsvoorstel op dit moment nog niet openbaar. Wel zijn er gevallen waarin een nieuw wetsvoorstel ter internetconsultatie wordt aangeboden. Dit betekent dat burgers, bedrijven of instellingen de mogelijkheid krijgen om een reactie te geven op het voorstel. Deze verbeteringen worden door de ministeries meegenomen in het voorstel. Internetconsultatie vindt vaak plaats als het voorstel veel veranderingen teweegbrengt voor burgers, bedrijven en instellingen. Zo kunnen ze in hun voorstel al de suggesties vanuit de praktijk meenemen. Benieuwd naar de lopende consultaties? Deze vind je hier!
Er zijn twee soorten voorstellen:
Regeringsvoorstel: een wetsvoorstel dat door de regering wordt ingediend
Initiatiefvoorstel: een wetsvoorstel dat door Tweede Kamerleden wordt ingediend
Stap 2 – Bespreken van het voorstel in de ministerraad
Het wetsvoorstel wordt in de ministerraad besproken, waarin alle ministers zitten. Als de ministerraad akkoord is met het voorstel, wordt de wettekst naar de Raad van State gestuurd voor advies. Het wetsvoorstel is ook op dit moment nog niet openbaar.
Stap 3 – Advies van de Raad van State
De Raad van State adviseert over wetsvoorstellen voor ze naar het parlement gaan. Deze raad geeft advies over de uitvoerbaarheid van het wetsvoorstel en of het niet in strijd is met de Grondwet. Zij geven aan de hand hiervan een eindoordeel, ook wel dictum genoemd. Bij een negatief oordeel gaat het voorstel terug naar de ministerraad. De betrokken minister maakt een nader rapport, waarin hij aangeeft hoe het advies van de Raad van State in het wetsvoorstel verwerkt wordt. En inderdaad: ook nu is het wetsvoorstel nog steeds niet openbaar.
Stap 4 – Behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer
Als het eindoordeel van de Raad van State positief is, biedt de Koning het wetsvoorstel aan de Tweede Kamer aan. De Tweede Kamer mag een wetsvoorstel aanpassen. Dit heet het recht van amendement. De Tweede Kamer ontvangt:
- Het wetsvoorstel
- Memorie van toelichting
- Advies van de Raad van State (eventueel met een nader rapport van de minister)
- Een brief van de Koning à de Koninklijke Boodschap
Vanaf dit moment is het voorstel openbaar.
TIP
Kijk eens op https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/wetsvoorstellen om te zien welke wetsvoorstellen er op dit moment bij de Tweede Kamer liggen voor behandeling. Als het voorstel in de Tweede Kamer wordt aangenomen, dan gaat het naar de Eerste Kamer.
Stap 5 – Behandeling in de Eerste Kamer
De Eerste Kamer mag een voorstel alleen aannemen of verwerpen, niet aanpassen. De Eerste Kamer heeft dus geen recht van amendement. Als de Eerste Kamer bezwaar heeft tegen een onderdeel van het voorstel kan de minister wel toezeggen om een wijziging door te voeren. Dan kan de minister alsnog door met het voorstel. Soms wacht de Eerste Kamer tot de wijziging is aangenomen in de Tweede Kamer, soms vertrouwen ze erop dat de minister de wijziging zonder problemen door de Tweede Kamer geloodst krijgt.
Stap 6 – Ondertekening door de Koning en verantwoordelijke minister
Als de Eerste- en Tweede Kamer beide het wetsvoorstel hebben aangenomen, dan ondertekenen de Koning en de verantwoordelijke minister de wettekst. De wet wordt dan na publicatie van het voorstel in het Staatsblad opgenomen.
NB Publicatie is altijd een voorwaarde voor de inwerkingtreding van regelgeving. Bij de gemeentelijke regelgeving komen we hierop terug.
Check, dubbelcheck
- Ik weet wie wetten maken.
- Ik kan kort het pad schetsen ‘van idee tot wet’.
- Ik weet het verschil tussen de behandeling van een wetsvoorstel in de Tweede Kamer en de Eerste Kamer.
- Ik ben op de hoogte van het belang van publicatie van een wet.