Herzien van bijstand
Veranderingen in recht op bijstand
We hebben al geleerd hoe bijstand wordt toegekend op basis van voorwaarden en de middelen waarover iemand zelf kan beschikken. Maar het houdt natuurlijk niet op na het toekennen van bijstand. Daarna wordt periodiek gecontroleerd of een uitkering rechtmatig verstrekt wordt. Met andere woorden: het is de taak van de consulent om te kijken of een persoon niet te veel, maar ook niet te weinig uitkering krijgt. Dit doet deze door te beoordelen of wijzigingen in de situatie van de inwoner invloed hebben op het recht op bijstand. Als er blijkt dat er iets is gewijzigd in de situatie van de inwoner, dan wordt het recht op bijstand herzien. Het met terugwerkende kracht wijzigen van het recht op bijstand wordt ook wel herzien genoemd (artikel 54, lid 3).
Inlichtingenplicht
Zoals we in module 7 hebben gezien, is de inwoner op grond van artikel 17 Participatiewet verplicht om alle veranderingen in zijn situatie door te geven die van invloed zijn op het recht of de hoogte van de uitkering. Per wijziging beoordeelt de consulent of dit van invloed is op de bijstand. Zo wordt er gekeken of de bijstand hoger of lager moet worden.
Als de wijzigingen op tijd worden doorgegeven, kan het recht op een uitkering aangepast worden voordat er te veel of te weinig uitkering wordt betaald. Wanneer dit te laat gebeurt, moeten er met terugwerkende kracht zaken worden hersteld door het recht op bijstand te herzien of zelfs helemaal in te trekken. Met een terugvordering of nabetaling moet het recht achteraf worden rechtgezet, maar daar vertellen we later meer over.
Er kan ook sprake zijn van herziening zonder dat daarbij sprake is van schending van de inlichtingenplicht. Uitkeringsgerechtigden hebben vaak een aantal dagen om een verandering te melden. Soms is de gemeente zelf te laat met het afhandelen van het proces. Hierdoor moet het recht ook worden herzien, maar is er geen sprake van schending van de inlichtingenplicht.
Een voorbeeld van een verandering in de situatie is wanneer een inwonend kind van ouder dan 21 jaar al drie maanden geleden gestopt is met studeren en nu een betaalde baan heeft. Het recht op bijstand wordt herzien vanaf het moment dat het inwonende kind is gestopt met de studie. Met de herziening wordt het recht op bijstand over een periode in het verleden aangepast.
Een ander voorbeeld: stel je komt er als inkomensconsulent op 11 september 2021 achter dat iemand met een uitkering in de maand februari inkomsten heeft gehad uit arbeid. Deze inkomsten hadden in februari gekort moeten worden op de uitkering. Je herziet de uitkering dan over de periode van 1 februari 2021 tot en met 28 februari 2021.
Bevoegdheid
Herziening is doorgaans een bevoegdheid van de gemeente. Dit betekent dat een gemeente het recht op bijstand mag herzien, maar er niet toe verplicht is. In twee gevallen is de gemeente hier wel toe verplicht:
- Als door het niet (behoorlijk) nakomen van de inlichtingenplicht ten onrechte of tot een te hoog bedrag bijstand is verleend.
- Als de uitkeringsgerechtigde niet voldoet aan het verzoek van het college om de in de BRP opgenomen adresgegevens in overeenstemming te brengen met de feitelijke woonsituatie.
Opschorten en hersteltermijn
Het kan zijn dat een persoon niet de informatie aanlevert om het recht op bijstand correct vast te kunnen stellen. In zo’n geval kan de gemeente het recht op bijstand opschorten (artikel 54, lid 1). Het recht bestaat op dat moment nog wel, maar er worden geen betalingen gedaan. De gemeente stelt de inwoner op de hoogte van de opschorting en geeft hem de kans om alsnog de benodigde informatie aan te leveren binnen een bepaalde termijn (artikel 54, lid 2). Zo’n termijn noemen we een hersteltermijn. Als de inwoner niet binnen de hersteltermijn adequaat reageert, kan de gemeente het recht op bijstand intrekken (artikel 54, lid 4). Wanneer de persoon bij het doen van een aanvraag voor bijstand niet alle noodzakelijke informatie aanlevert, dan stelt de gemeente de aanvraag zelfs buiten behandeling (artikel 4:5 Awb). De persoon moet dan een nieuwe aanvraag indienen.
Check, dubbelcheck
- Ik begrijp dat veranderingen in iemands situatie ertoe kunnen leiden dat het recht op bijstand verandert.
- Herzien van bijstand is mij duidelijk.
- Ik weet dat het herzien van bijstand een bevoegdheid is van de gemeente. Er zijn twee gevallen waarin de gemeente verplicht is om de bijstand te herzien. In andere gevallen mag de gemeente dit zelf beslissen.
- Ik snap hoe het opschorten van bijstand werkt en wat een hersteltermijn is.
- Ik begrijp dat het recht op bijstand wordt ingetrokken wanneer de inwoner de gevraagde informatie niet aanlevert binnen de (herstel)termijn. De aanvraag wordt buiten behandeling gesteld nadat de hersteltermijn is verlopen.