Door: Sophia Murris – Yong professional

Vandaag is het de Dag van de Mantelzorger. Reden voor veel organisaties om extra aandacht te geven aan de mantelzorgers. Niet vreemd ook, want mantelzorgers zijn een onmisbare bouwsteen in ons zorgsysteem. Vanuit mijn werk als Wmo-consulent kan ik alleen maar waardering geven voor alles wat zij doen. Hier één dag per jaar aandacht aan besteden is naar mijn idee dan ook niet voldoende. Met de verdere bezuinigingen in de zorg is het van cruciaal belang deze groep meer aandacht en ondersteuning te bieden.

Mantelzorg is zorg die mensen verlenen aan anderen binnen hun gezin, familie of sociale netwerk met een fysieke, verstandelijke of psychische beperking. Mantelzorg gaat de gebruikelijke zorg te boven en is daarnaast op onbetaalde basis. Bijna vier miljoen Nederlanders verlenen een vorm van mantelzorg. Ongeveer één op de zes mantelzorgers helpt meer dan acht uur per week, vaak gedurende een langere tijd (50.000 mensen). Mantelzorg wordt bijna altijd verleend naast werk, studie of andere zorgtaken (SCP 2015). De ondersteuning en zorg die mantelzorgers bieden maakt vaak het verschil tussen thuis kunnen blijven wonen of opgenomen worden in een instelling of een zorgtehuis. Dat zo veel mensen zich inzetten om dit verschil voor hun naasten te maken is lovenswaardig. Mantelzorg is echter niet voor iedereen makkelijk vol te houden. Zo’n tien procent van de mantelzorgers (450.000 mensen) is overbelast of dreigt overbelast te raken (SCP 2015).

Sinds de Wmo 2015, is het de taak van de gemeente om, in het kader van zelfredzaamheid, mantelzorg en hulp uit het sociale netwerk te stimuleren en te faciliteren. De meeste gemeenten doen dit via een mantelzorgcompliment in de vorm van een geldbedrag of tijdelijke huishoudelijke ondersteuning. Ook kan er respijtzorg – de tijdelijke overname van de zorg van de hulpbehoevende – worden geboden.

De diversiteit in mantelzorgers is groot. Zo zijn er mensen die zorg verlenen aan hun dementerende partner, ouders die zorgen voor hun gehandicapte kind en kinderen die ondersteuning bieden aan hun (bejaarde) ouders. Ook het ziektebeeld van de zorgbehoevende is van invloed. Mantelzorg bieden aan langdurig zieken of aan naasten met een psychiatrische aandoening wordt ervaren als het zwaarst (SCP 2012). Het is dan ook niet vreemd dat de ondersteuningsbehoefte van mantelzorgers erg kan verschillen.

In de praktijk blijkt dat veel mantelzorgers, ondanks de zware belasting, niet snel om hulp of ondersteuning vragen. Zij geven de zorg die ze bieden uit liefde en/of uit plichtsgevoel. De zorg die ze geven komt vaak voort uit een gevoel van vanzelfsprekendheid: het is normaal dat je deze zorg biedt, de ander zou het omgekeerd ook doen. Vaak vragen mantelzorgers pas om hulp als zij de zorg zelf niet meer kunnen dragen, en het dus te laat is.

Mantelzorgondersteuning bieden gaat daarom verder dan alleen het bieden van een mantelzorgcompliment of het aanbieden van respijtzorg. Movisie (2015) en Expertisecentrum Mantelzorg (2015) geven de volgende adviezen om ondersteuning toegankelijk te maken voor mantelzorgers:

• Maak mantelzorgondersteuning laagdrempelig en passend in de situatie van de mantelzorger en zorgbehoevende.
• Geef aandacht aan de mantelzorger tijdens huisbezoeken en praat vroegtijdig over de ondersteuningsmogelijkheden die er zijn. Erken mantelzorgers en behandel hen op een gelijkwaardige manier. Blijf met hen in gesprek.
• Versterk het netwerk om de mantelzorger en zorgbehoevende heen, zodat de mantelzorger er niet alleen voor staat.
• Werk samen met andere zorginstellingen en pas de geboden zorg op elkaar aan.

Kortom: Veel mensen zien hun taak als mantelzorger als een vanzelfsprekendheid en hierdoor vragen zij vaak te laat om hulp. Daarom de schone taak aan gemeenten om scherp te zijn op een ondersteuningsbehoefte. Het tijdig indiceren van de juiste maatwerkvoorziening of het doorverwijzen naar lotgenotenbijeenkomsten is soms net de extra ondersteuning die mantelzorgers nodig hebben om hun zorg te kunnen blijven verlenen. Zowel beleid als uitvoering moeten hier constant alert op zijn. Gemeenten: zorg voor uw mantelzorgers!