Door: Harm Luursema – Yong professional

Eenzaamheid raakt ons allemaal ergens in ons leven. Arm of rijk, jong of oud. Ook mensen die ‘geslaagd’ zijn in het leven krijgen te maken met eenzaamheid. De maatschappelijke gevolgen van eenzaamheid zijn aanzienlijk en gemeenten beseffen dit en kijken niet meer weg. Zelf was ik in mijn studententijd betrokken als vrijwilliger bij projecten tegen eenzaamheid. Vaak begon dit als een praktische klus zoals een kamer verven of een tuin opruimen bij iemand die dit niet meer zelf kon doen. Maar als je bij iemand thuis was bleek dat het niet alleen om die frisse kamer of een nette tuin ging. Het ging ook om het contact, een luisterend oor of een leuk gesprek.

Eenzaamheid als maatschappelijk probleem
Eenzaamheid is veel meer dan je alleen voelen: “Onder de mensen komen is net zo belangrijk als eten en drinken” stelt psychiater Dirk de Wachter. Eenzaamheid is gerelateerd aan diverse negatieve gevolgen zoals ziekte, depressie en suïcide. Dat is niet een situatie waar mensen dus lang in moeten blijven. Meer dan 40% van de Nederlands geeft aan zich eenzaam te voelen (bron). Vaak denken we bij eenzaamheid aan ouderen, maar ook jonge mensen voelen zich geregeld eenzaam (bron). Daarnaast constateerde het SCP recent dat eenzaamheid onder kwetsbare groepen toeneemt. Eenzaamheid is dus een prangend thema in verschillende lagen van onze bevolking, waar tot voor kort te weinig aandacht voor was. Zonde, gezien de vele bekende negatieve gevolgen.

Verschil maken als overheid
Hoogleraar medische ethiek Dick Willems stelt dat de overheid niet het probleem van eenzaamheid kan oplossen. Eenzaamheid volledig oplossen kan de overheid inderdaad niet. Maar ik denk ook dat gemeenten verschil kunnen maken. De gemeente Rotterdam laat zien dat een gemeentelijk actieplan veel uit kan maken voor inwoners die met eenzaamheid kampen (bron). Volgens Movisie is goede lokale samenwerking en afstemming belangrijk voor de aanpak van eenzaamheid (bron). Vrijwilligers doen veel belangrijk werk en het is positief als gemeenten hierin faciliteren en in ieder geval niet tegenwerken. Daar ligt een belangrijke taak voor gemeenten.

Maatwerk leveren
Zo kunnen gemeenten initiatieven tegen eenzaamheid omarmen en faciliteren. Met name structurele en kleinschalige projecten verdienen de aandacht. Projecten waarin oog is voor de karakters en interesses van de betrokken mensen. Het is nodig dat een coördinator persoonlijk contact heeft met deze mensen en vraagt wat hun behoefte is. Deze behoefte is enorm divers merkte ik tijdens mijn vrijwilligerswerk. Het loopt uiteen van het bezoeken van musea, tot het spelen van een spelletje en tot het bekijken van een sportwedstrijd. Door mensen te koppelen op basis van interesses creëer je een gelijkwaardige relatie die langdurig kan voortbestaan. Dat verschilt met hulp die vanuit de formele zorg geboden wordt. Op die manier kan eenzaamheid echt uit de levens van mensen verdwijnen, in plaats van het tijdelijk naar de achtergrond te verschuiven.

Gemeenten zijn aan zet
De komende maanden werkt Minister van VWS Hugo de Jonge aan het ‘pact voor de ouderenzorg’. Eenzaamheid is één van de speerpunten in dit pact en staat dus op de politieke agenda. Nu is het aan gemeenten om beleid te maken, gericht op het verminderen van eenzaamheid. De aanpak hoeft niet moeilijk te zijn: neem de regie en breng mensen bij elkaar. Investeer in buurthuizen, ontmoetingscentra en maatjesprojecten en met name in de relaties die daaruit ontstaan. Want zoals Hugo de Jonge zegt: “Ik weet dat we leven in tijden van individualisering, maar ik weiger me daarbij neer te leggen.”