Inkomensondersteunende regelingen
Naast bijzondere bijstand zijn er nog twee inkomensondersteunende maatregelen opgenomen in de Participatiewet. Ook deze zijn – net als de bijzondere bijstand – niet alleen van toepassing voor mensen met een uitkering, maar voor alle inwoners met een laag inkomen. Gemeenten hebben beleidsvrijheid om hiervoor regels vast te leggen. De Participatiewet bepaalt dat de gemeente deze regels, waarin staat wie ervoor in aanmerking komt en hoe hoog de tegemoetkomingen zijn, vastlegt in een gemeentelijke verordening. Gemeenten zijn niet vrij om deze regelingen niet uit te voeren.
Individuele inkomenstoeslag
De Individuele inkomenstoeslag (IIT) is een jaarlijkse toeslag voor mensen met een langdurig laag inkomen en is geregeld in artikel 36 Participatiewet. Deze wordt één keer in een periode van 12 maanden verstrekt. Mensen moeten hiervoor zelf een aanvraag indienen. Het uitgangspunt van de IIT is dat wanneer mensen voor een periode van 36 maanden een langdurig laag inkomen hebben, de reserves voor het doen van vervangingsinvesteringen op zijn. Aan deze groep inwoners kan de gemeente een vastgesteld bedrag om niet verstrekken waarmee zij deze vervangingen kunnen doen. Hoe mensen dit bedrag besteden, is hun eigen keuze. Ze hoeven geen verantwoording af te leggen voor hun keuzes. Wel kan het zijn dat wanneer de inwoner die een IIT heeft ontvangen, een aanvraag voor bijzondere bijstand indient voor vervanging van bijvoorbeeld witgoed, de IIT als bestanddeel wordt aangemerkt, waarover de inwoner de beschikking had. De vraag die gesteld kan worden is of de inwoner de IIT heeft gebruikt voor het doen van vervangingsinvesteringen in de woning (stoffering of aan slijtage onderhevige inrichtingselementen).
Daarnaast komt de inwoner niet in aanmerking voor IIT wanneer er sprake is geweest van onvoldoende inzet om weer aan het werk te komen of geen medewerking verleent aan re-integratie activiteiten. Wanneer er sprake is geweest van een boete of een maatregel in de 12 maanden voorafgaand aan de aanvraag, wordt de aanvraag IIT ook afgewezen.
Voorwaarden
- Inwoner is tussen 21 jaar en AOW-gerechtigde leeftijd.
- Inwoner is Nederlander of daaraan gelijkgesteld.
- Inwoner zit niet in de gevangenis (of onttrekt zich aan detentie).
- Inwoner heeft niet te veel eigen vermogen. De vermogensgrens van de bijstand is leidend.
- Inwoner heeft een langdurig laag inkomen (vaak minimaal 36 maanden onder 130% wettelijk minimumloon).
- Inwoner heeft geen uitzicht op verbetering in de inkomenssituatie in de nabije toekomst.
- Inwoner heeft in de afgelopen 12 maanden geen individuele inkomenstoeslag ontvangen.
Gemeentelijke beleidsvrijheid
De invulling qua voorwaarden en regels wordt per gemeente bepaald. Zo maakt gemeente A onderscheid tussen de samenstelling van het huishouden en bepaalt op basis daarvan de hoogte van de IIT (gezin, alleenstaand, kostendeler) en ontvang je in gemeente B ook een extra bedrag voor elk minderjarig kind. Er kunnen hierdoor grote verschillen zijn tussen gemeenten.
Individuele studietoeslag
Individuele studietoeslag (IST) is een inkomensondersteuning voor studenten die vanwege een medische oorzaak structureel niet kunnen werken naast hun studie. Bij individuele studietoeslag geldt er geen bestedingsverplichting. Er is een wetsontwerp in voorbereiding om de hoogte van de IST overal gelijk te trekken. Daarbij wordt gedacht aan een bedrag van € 300 per maand voor de student die ouder is dan 21 jaar met een aflopende hoogte voor de jongere student naar € 150. De vermoedelijke ingangsdatum is 1 januari 2022. Voor nu hebben gemeenten nog ieder hun eigen regeling. De staatssecretaris heeft gemeenten opgeroepen om vooruitlopend op de wetswijziging de Studietoeslag al conform wetsvoorstel uit te voeren.
Voorwaarden
- Leerling/student is 18 jaar of ouder.
- Leerling/student heeft recht op studiefinanciering (Wet studiefinanciering) of recht op een tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten (Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten).
- Leerling/student heeft geen in aanmerking te nemen eigen vermogen.
- Leerling/student kan door een structurele medische beperking tijdens de studie geen inkomsten verwerven.
Gemeentelijke beleidsvrijheid
Nu hebben gemeenten de vrijheid over hoe zij invulling geven aan hun beleid. Gemeente A heeft bijvoorbeeld bepaald dat er sprake moet zijn van een beperking van lichamelijke, psychische of andere aard en dat deze beperking naar verwachting leidt tot een arbeidsprestatie met een verdiencapaciteit tussen de 40% en 80% van het wettelijk minimumloon. Wanneer deze regeling wordt geharmoniseerd worden de voorwaarden om voor deze toeslag in aanmerking te komen voor alle gemeenten gelijkgetrokken.

Gemeentelijke regelingen
Buiten de Participatiewet hebben bijna alle gemeenten een aantal regelingen voor mensen met een chronisch laag inkomen. Een aantal voorbeelden hiervan zijn:
- Kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen (afvalstoffen, rioolheffing, hondenbelasting, waterschapsbelasting).
- Maatschappelijke participatieregelingen (bijvoorbeeld kindpakketten, regelingen voor sportverenigingen, culturele uitjes, deelname muzieklessen, etc.).
- Bijdrage aan het aanschaffen van een (nieuwe) identiteitskaart of paspoort;
- Kledingpas of kledingbank.
- Deelname aan Jeugdsportfonds of Jeugdcultuurfonds.
- Vergoeding voor het behalen van zwemdiploma A.
Check, dubbelcheck
- Ik weet wat de individuele inkomenstoeslag is.
- Ook de individuele studietoeslag is mij duidelijk.
- Ik kan voorbeelden noemen van andere gemeentelijke regelingen voor mensen met een langdurige laag inkomen.