Nadat de beschikking is ondertekend en toestemming voor jeugdhulp is gegeven, kan begonnen worden met het uitvoeren van de toegekende jeugdhulpvoorziening. De jeugdige krijgt nu bijvoorbeeld therapie, gaat naar een logeerweekend of ouders krijgen opvoedingsondersteuning. Het is belangrijk dat de rol van de gemeente en de aanbieder duidelijk zijn in deze fase. De aanbieder verleent de daadwerkelijke jeugdhulp en evalueert met het gezin hoe de hulpverlening loopt. Regelmatige evaluatie draagt eraan bij dat er positieve resultaten met de hulp bereikt worden.
De gemeente en de aanbieder samen monitoren de resultaten van de ingezette jeugdhulp. De gemeente heeft hier ook een rol in omdat zij de aanbieder opdracht heeft gegeven om te werken naar bepaalde doelen met de jeugdige en zijn ouders. Indien de jeugdhulp verlengd moet worden, moet de gemeente hier opnieuw een besluit over nemen en is het belangrijk om te weten wat er uit de evaluatie komt en welke resultaten tot dusver zijn behaald.
Overkoepelend leggen gemeenten in hun sociaal beleid vast welke resultaten zij voor de gemeenschap willen realiseren, bijvoorbeeld minder schooluitval. Het is aan de aanbieders om deze resultaten te behalen. Het gaat bij deze resultaten niet alleen om de cijfers. De gemeente en aanbieders gaan samen in gesprek over de resultaten (of: outcome). Er wordt dan bijvoorbeeld gekeken naar de tevredenheid van cliënten, of zij hun traject afmaken en of hun problemen afnemen. Gemeenten moeten op grond van de Jeugdwet benoemen welke outcome-indicatoren zij hanteren voor jeugdhulp (artikel 2.2, lid 2c).
Opdracht: kijk eens in het beleidsplan of je de outcome-indicatoren in jouw gemeente kunt vinden.
Check, dubbelcheck
Ik weet dat de gemeente en de aanbieder allebei een rol hebben bij de monitoring van de resultaten van jeugdhulp.
De verantwoordelijkheid om toestemming te krijgen voor het starten van jeugdhulp ligt in principe bij de jeugdhulpaanbieder. Wanneer zij hun hulpverleningsplan opstellen, verwerken zijn dit daar vaak in. Wanneer ouders dit plan tekenen is daarmee ook de toestemming geregeld.
In de praktijk ligt niet altijd de verantwoordelijkheid voor het verkrijgen van toestemming bij de hulpverlener, maar ligt dit ook wel eens bij de gemeente. Daar is vaak een toestemmingsformulier waarop ouders en jeugdigen tekenen voor de inzet van jeugdhulp. Dit is niet verplicht omdat de toestemming vormvrij gegeven mag worden. De toestemming zou dus ook via de mail of mondeling (als het wordt vastgelegd).
Veel gemeente hebben hun onderzoek verwerkt in een ondersteuningsplan (of een plan met een andere naam maar hetzelfde doel 😊). Hierin wordt een voorgenomen besluit verwerkt, de conclusie van je onderzoek, wat ga je nou precies inzetten. Dit document wordt ondertekend door ouders en/of kind, waarmee je voldoet aan de toestemmingsvereiste.
En dan de vraag, wie moet er precies toestemming geven? Dit is afhankelijk van de leeftijd van de jeugdige, welke vorm van jeugdhulp wordt ingezet en of ouders gezag hebben over hun kind. Onderstaande schema’s geven meer duidelijkheid.
Aan bovenstaande schema’s zitten nog wel een paar haken en ogen. In de praktijk is het helaas nooit zo simpel als op papier… 😉 Hieronder worden enkele haken en ogen uitgelegd, het is echter geen uitputtende lijst.
Wilsbekwaamheid jeugdige
Het kan in de praktijk voorkomen dat een jeugdige van 12 jaar of ouder niet in staat is om te komen tot een ‘redelijke waardering van zijn belangen’. In dat geval hoeft de jeugdige geen toestemming te verlenen en is toestemming van enkel de wettelijk vertegenwoordiger(s) voldoende. Een mooie term, maar hoe bepaal je dit? Het gaat erom dat de jeugdige zijn wil zelf kan bepalen, en dus wilsbekwaam is. Een jeugdige is in principe wilsbekwaam, en dus in staat om al dan niet toestemming te verlenen voor jeugdhulp, totdat het tegendeel is bewezen. Dit is bijvoorbeeld het geval als een jeugdige de gevolgen van zijn beslissing niet kan overzien of de jeugdige elk inzicht in zijn eigen situatie mist als gevolg van bijvoorbeeld een verstandelijke beperking.
Weigering toestemming één van de ouders
Het kan ook voorkomen dat beide ouders het gezag hebben maar gescheiden zijn en de jeugdige opgroeit bij één van de ouders. In dat geval moet ook actief toestemming gevraagd worden aan de andere ouder. Het is namelijk verplicht dat beide (gezaghebbende) wettelijk vertegenwoordigers instemmen met de inzet van jeugdhulp. Indien één van de wettelijk vertegenwoordigers weigert toestemming te geven voor jeugdhulp kan de hulp formeel niet ingezet worden. Er zijn nog wel enkele opties om dit toch voor elkaar te krijgen. Zo kan de ouder die wel toestemming verleend vervangende toestemming bij de rechter vragen of vragen om de ouder die weigert uit zijn gezag te zetten. Dit zijn beide ingrijpende stappen die niet snel genomen worden. De rechter zal bij het nemen van zijn besluit het belang van het kind altijd vooropstellen. Tot slot kan het college ook een verzoek voor een onderzoek bij de Raad voor de Kinderbescherming aanvragen als zij zich serieus zorgen maakt om de veiligheid van het kind en van mening is dat jeugdhulp nodig is. Indien er een kinderbeschermingsmaatregel wordt uitgesproken is toestemming vaak niet meer nodig, hier komen we zo op terug.
Toestemmingsvereiste in het gedwongen kader
Ouders en jeugdigen moeten dus toestemming geven voor de inzet van jeugdhulp. Als je goed hebt opgelet in deze training, zijn kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering geen jeugdhulp maar vormen zij een aparte categorie: het gedwongen kader. Moeten belanghebbenden hier ook toestemming voor geven? Nee, dat hoeft niet: voor kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering geldt de toestemmingsvereiste niet (artikel 7.3.4, lid 1, Jeugdwet). Deze hulp wordt namelijk verplicht opgelegd en gaat vaak tegen de wil van ouders en jeugdigen in. Bij een machtiging voor gesloten jeugdhulp of een spoedplaatsing in gesloten jeugdhulp is ook geen toestemming nodig van de belanghebbenden.
Check, dubbelcheck
Ik weet wat de toestemmingsvereiste inhoudt en weet in welke situaties wie toestemming moet geven voor de inzet van jeugdhulp.
Het is tijd voor de laatste stap in het indicatieproces: het besluit. Weet je de definitie van een besluit nog uit de vorige module? Hier een geheugensteuntje: een besluit is een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een publiekrechtelijke rechtshandeling (artikel 1:3, Awb). Concreet voor de Jeugdwet betekent dit dat het college schriftelijk moet vastleggen of de jeugdige in aanmerking komt voor jeugdhulp. Dit doet het college door het sturen van een beschikking. Hierin staat of de jeugdhulp is toegekend, en zo ja ook aanvullende informatie over de jeugdhulp (duur, frequentie, aanbieder, doelen). Daarnaast moet een beschikking ook een bezwaarclausule bevatten. Een inwoner mag namelijk altijd in bezwaar gaan tegen een besluit van de gemeente als hij het hier niet mee eens is. In de bezwaarclausule wordt uitgelegd hoe een inwoner dat kan doen.
Zoals je eerder hebt kunnen lezen heeft het college een beslistermijn van 8 weken. Dit betekent dat het college binnen 8 weken het besluit moet hebben genomen en de inwoner de beschikking moet hebben ontvangen. De 8 weken starten vanaf het moment dat de aanvraag bij de gemeente binnen komt (artikel 4.13, Awb). Volgens de Awb mag de beslistermijn één keer verlengd worden (artikel 4.15 Awb. Dit mag alleen onder de volgende omstandigheden:
als de gemeente de aanvrager verzoekt om de aanvraag aan te vullen door meer informatie te verschaffen;
als de aanvrager schriftelijk instemt met het uitstel;
als de vertraging de schuld is van de aanvrager (de aanvrager vraagt bijvoorbeeld steeds opnieuw om uitstel van aan te leveren gegevens of voordat de beslistermijn afloopt stuurt de aanvrager een dik pak met aanvullende gegevens, waar de gemeente niet één-twee-drie op kan reageren); of
als er sprake is van overmachtsituaties (zoals het volledig afbranden of het onder water lopen van het gemeentehuis).
De inwoner hoeft in de meeste gevallen niet in te stemmen met de verlenging. Wel moet hij hiervan op de hoogte gesteld worden.
Het belang van goed motiveren (nogmaals het motiveringsbeginsel 😊)
Jaaaa we blijven erop hameren. Motiveren is heeeeel belangrijk. Dit heb je al gedaan in het onderzoeksverslag en daarnaast is het ook belangrijk om het genomen besluit goed te motiveren. Veel gemeenten doen dit niet ‘dubbel’, maar verwijzen in de beschikking naar het onderzoeksverslag. In de beschikking staat dan een zin in de trant:
Voor de motivering van dit besluit verwijzen wij naar het door u ondertekende onderzoeksverslag.
Of nog chicquer:
Het door u ondertekende onderzoeksverslag maakt integraal onderdeel uit van dit besluit en bevat de motivering van dit besluit.
En als je het dan echt netjes wilt doen, voeg je een afschrift van het ondertekende onderzoeksverslag toe.
Bij het schrijven van de motivering moet verwezen worden naar het wettelijk voorschrift (al nemen lang niet alle gemeenten deze vereiste zo nauw). Vaak is dit een standaardzin in de beschikking. Maar bij een afwijzende beschikking (de gevraagde jeugdhulp wordt niet toegekend) zal het belangrijk zijn om wat meer aandacht aan de juridische onderbouwing van het besluit te besteden. De inwoner heeft het recht om te weten, waarom de aanvraag niet wordt toegekend. Daarnaast kan het belangrijk zijn als de inwoner ervoor kiest om een bezwaarschrift in te dienen.
Check, dubbelcheck
Ik weet wat een besluit en een beschikking zijn.
Ik kan uitleggen waarom het belangrijk is om een besluit goed te motiveren.
De jeugdprofessional rapporteert schriftelijk over de bevindingen van het onderzoek in een onderzoeksverslag. Dit onderzoeksverslag kan net zo goed in jouw gemeente een andere naam hebben: plan van aanpak, gezinsplan etc. In het onderzoeksverslag wordt naast het onderzoek ook gerapporteerd over het plan naar de toekomst. Vaak staan er doelen in en de resultaten die het gezin samen met de zorgaanbieder wil gaan behalen.
Drieledig doel in juridische zin
Het onderzoeksverslag heeft in het proces (juridisch) een drieledig doel. In veel gemeenten wordt het ondertekende onderzoeksverslag beschouwd als de aanvraag. Daarnaast dient het verslag ter motivering van het besluit dat genomen wordt. Vaak wordt ook in de beschikking (het schriftelijke besluit) verwezen naar het onderzoeksverslag. De motivering moet van goede kwaliteit zijn zodat de inwoner begrijpt waarom het besluit genomen is en in geval van bezwaar en beroep overeind blijft. Tenslotte laat je in het onderzoeksverslag zien dat je zorgvuldig te werk bent gegaan. Je hebt alle relevante feiten onderzocht en meegenomen in je afweging. Het is belangrijk om terug te kunnen lezen dat de stappen van zorgvuldig onderzoek zijn gevolgd. (Kijk nog maar eens terug op pagina 7 van deze module.) Feitelijk werk je hier dus vanuit het zorgvuldigheidsbeginsel (zijn alle relevante feiten onderzocht) en het motiveringsbeginsel (is het besluit goed juridisch onderbouwd) uit de vorige module.
Inhoud van het onderzoeksverslag
Uit de uitvraag moet blijken dat je de piramide hebt gevolgd. Dat je eerst hebt gekeken of de ondersteuning of hulp vanuit eigen kracht zou kunnen worden gegeven, daarna of er andere wettelijke voorzieningen zijn of de problemen ook opgelost kunnen worden met een laagdrempelige hulp zoals een algemene voorziening. En pas wanneer dit niet kan, ga je kijken naar de individuele voorzieningen.
In het onderzoeksverslag wordt de situatie van de jeugdige en ouder(s) (vaak per leefgebied) omschreven en worden zoals eerder al gezegd de te behalen doelen opgesteld. Het plan eindigt met een conclusie. In deze conclusie staat normaliter:
of en welke voorziening wordt geïndiceerd;
of deze voorziening in zorg in natura (ZIN) of persoonsgebonden budget (PGB) wordt afgegeven (hier komen we later op terug);
welke jeugdhulpaanbieder passend is;
welk jeugdhulpproduct passend is;
wat de duur van de indicatie is;
wat de omvang van de hulp is.
Kortom dat is nog wel wat. In dit voorbeeld zijn we overigens uitgegaan van een gemeente waar de jeugdprofessional ‘een uurtje-factuurtje’-indicatie afgeeft. Er zijn ook gemeenten waar trajecten zijn ingekocht en waar de aanbieder zelf de omvang en duur bepaald binnen de trajecten.
Het verslag met concluderend voorstel wordt ter goedkeuring aan de jeugdige en diens ouder(s) voorgelegd. Wanneer zij voor akkoord tekenen wordt dit bij de meeste gemeenten beschouwd als de aanvraag. Wie er moet tekenen is afhankelijk van de leeftijd van de jeugdige. Een aanvraag kan ingediend worden door:
Let op!: Het onderzoeksverslag moet tenminste de volgende gegevens bevatten om als aanvraag aangemerkt te kunnen worden (artkel 4:2, lid 1 Awb):
NAW-gegevens jeugdige
Aanduiding van de voorziening die wordt aangevraagd
Benodigde handtekening
Dagtekening
Check, dubbelcheck
Ik kan de drie juridische aspecten benoemen die van belang zijn bij het onderzoeksverslag
Ik heb een beeld bij de inhoud die verwerkt hoort te zijn in het onderzoeksverslag
Ik weet hoe het onderzoeksverslag zich verhoudt tot de aanvraag (althans in veel gemeenten)
Ik weet waar een aanvraag in het kader van de Jeugdwet aan moet voldoen.
Ik weet wie een aanvraag in het kader van de Jeugdwet moet ondertekenen.
We zijn op twee derde van deze module. Het is weer tijd voor een energizer. Deze keer gaan we reflecteren op de dingen die goed zijn gegaan vandaag. Denk rustig na en schrijf drie dingen op die goed zijn gegaan vandaag. Neem deze positieve energie mee naar het laatste gedeelte van deze module!
Dit is al kort voorbijgekomen bij de melding als onderdeel van de triage. Het kan zijn dat de jeugdige en/of de ouder(s) een probleem hebben waar vanuit een andere wet beter passende ondersteuning geboden kan worden. Het is dus van belang dat je als jeugdprofessional ook basale kennis hebt van de aanpalende wetgeving. In module 4 gaan we hier dieper op in. We stippen het nu alleen aan als belangrijk onderdeel van het onderzoek.
Wetten waar jeugdigen en hun ouders ook mee te maken kunnen krijgen zijn de Wmo (wonen, rollen,vervoer) Zorgverzekeringswet (Zvw), de Wet Langdurige Zorg (Wlz). In de Jeugwet in artikel 1.2 lid 1 Jeugdwet is bepaald dat er geen voorziening vanuit de Jeugdwet verstrekt behoeft te worden als er recht bestaat op een voorziening vanuit de Zvw, de Wlz of de Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen.
Maar ook niet als zij van mening zijn dat er sowieso een aanspraak bestaat op een passende voorziening in een andere wet. Grappige uitzondering is begeleiding binnen de Wmo. Deze is niet voorliggend aan de Jeugdwet. Op deze manier geeft de wetgever aan dat opvoedproblemen altijd binnen de Jeugdwet vallen, ook als deze veroorzaakt worden door beperkingen van de ouder.
En als de problemen onder meerdere wetten kunnen vallen? Maar ook onder de Jeugdwet? Dan wordt het Jeugdwet.
Indien er meerdere oorzaken ten grondslag liggen aan de betreffende problematiek en daardoor zowel een vorm van zorg, op grond van een recht op zorg als bedoeld bij of krachtens de Wet langdurige zorg of een zorgverzekering als bedoeld in de Zorgverzekeringswet, als een soortgelijke voorziening op grond van deze wet kan worden verkregen, is het college gehouden deze voorziening op grond van deze wet te treffen.
De Jeugdwet: net Haarlemmer olie, dus overal goed voor 😊.
Meer over dit leuke onderwerp in module 4.
Het voorliggend veld; de algemene voorzieningen
Er zijn allerhande voorzieningen waarvan jeugdigen en hun ouders gebruik kunnen maken en waar geen beschikking voor nodig is. Vaak worden deze voorzieningen wel gesubsidieerd vanuit de gemeente, maar dat hoeft niet. Voor dit soort voorzieningen waar iedereen vrij gebruik van kan maken, worden verschillende termen gebruikt. Soms is het verwarrend, omdat dezelfde term binnen een andere omgeving of wet een andere betekenis heeft.
Voorbeelden van termen die je kunt tegenkomen zijn: Voorliggend veld en algemene voorzieningen dus, maar ook maatschappelijk voorveld, 0-de lijnsvoorziening, welzijnswerk, lokale voorzieningen, voorliggende voorzieningen enz. enz. Belangrijk is dat je weet dat er geen beschikking nodig is om gebruik te kunnen maken van deze voorzieningen. Hier gebruiken we in het vervolg algemene voorzieningen.
Kenmerkend voor de algemene voorzieningen naast dat je geen beschikking nodig hebt, is dat ze laagdrempelig zijn, midden in de wijk zitten en dat de hulp vanuit deze voorzieningen vaak licht van aard is.
Ten aanzien van de ondersteuning van jeugdigen en hun ouders zijn er tal van voorbeelden. Niet alle voorzieningen zullen in alle gemeenten aanwezig zijn.
Preventie/basiszorg. Het gaat onder andere om de functies:
Informatie, consultatie en (opvoed- en opgroei)advies;
Signalering;
Toeleiding naar vrij toegankelijke hulp;
Licht pedagogische hulpverlening;
Jongerencoachingstrajecten
Coördinatie van lichte zorg;
Voorlichting, cursussen en trainingen
Jeugdwelzijnswerk en jongerenwerk;
Straathoekwerk
Wijkwerk
Schoolmaatschappelijk werk;
Algemeen maatschappelijk werk;
Cliëntondersteuning.
Opdracht: Ga eens na voor de gemeente waar je werkt (of een gemeente naar keuze) welke algemene voorzieningen je kunt vinden die specifiek gericht zijn op ouders en jeugdigen. Denk aan: de website van de gemeente, CJG, welzijnsorganisatie, GGD/consultatiebureau, verordening of beleidsregels Jeugdwet. En het nodige gevonden? Waar vond je het meeste? Vond je dat de verordening duidelijke handvatten gaf?
Individuele voorzieningen
Een individuele voorziening vanuit de Jeugdwet komt pas in beeld als alle andere verdiepingen van de piramide zijn gepasseerd en als er toch nog aanvullende hulp nodig is. De jeugdprofessional bepaalt samen met het gezin welke voorziening, bij welke aanbieder, voor welke duur en welke omvang noodzakelijk is. De exacte keuze voor een individuele voorziening maakt onderdeel uit van het onderzoek. Over individuele voorzieningen valt nog een hoop meer te vertellen. Dit doen we in module 6 waar uitgebreid aandacht besteden aan de verschillende individuele voorzieningen en verstrekkingsvormen.
Check, dubbelcheck
Ik weet nu hoe er bij een onderzoek in het kader van de jeugdwet gekeken wordt naar de mogelijk inzet van voorzieningen uit andere wetten.
Ik weet nu hoe er bij een onderzoek in het kader van de jeugdwet gekeken wordt naar de mogelijk inzet van algemene voorzieningen/voorzieningen uit het voorliggend veld.
Ik weet nu dat een individuele voorziening vanuit de jeugdwet pas in beeld komt wanneer alle andere mogelijkheden zijn uitgesloten.
Wanneer de gemeente een melding voor een jeugdige ontvangt, gaat zij deze onderzoeken. Dit wordt gedaan door de jeugdprofessional. Volgens de Centrale Raad van Beroep (CRvB) moeten de volgende elementen terugkomen in het onderzoek. Bestudeer onderstaand plaatje goed. Dit plaatje is gemaakt door Wolters Kluwer en opgenomen in de kennisbank Schulinck (voorheen bekend als Grip op).
De vier basisvragen
Het gaat bij het onderzoeken naar de noodzaak van jeugdhulp dus in de basis om de onderstaande vier vragen:
Wat is de hulpvraag van de jeugdige en/of ouder(s)?
Is er sprake van opgroei- en opvoedingsproblemen en/of psychische problemen? Zo, ja breng deze gedetailleerd in kaart.
Welke hulp nodig is, aard en omvang, waaronder:
kan de hulp geboden worden vanuit een andere voorziening;
kan de hulp geboden worden vanuit het voorliggend kader.
Welke hulp kunnen ouder(s) en/of het sociaal netwerk zelf oppakken?
Maar hoe ga je dat dan doen? Wanneer is een onderzoek zorgvuldig en volledig? Het is best ingewikkeld, enerzijds wil je tijdens gesprekken met een gezin vooral luisteren en zorgen dat ze zich gehoord voelen. Anderzijds is een onderzoek de onderlegger voor je besluit, een wettelijk document waarvoor je specifieke informatie nodig hebt. Richtlijnen hiervoor zouden dan best fijn zijn. En je hebt geluk, die zijn er namelijk best vaak! Het onderzoek, wat er onderzocht moet worden, wordt door gemeenten zelf verder ingevuld en beschreven in de “Nadere Regels”. De gemeente Leusden heeft dat bijvoorbeeld in artikel 3.3 van de Nadere regels verordening jeugdhulp gemeente Leusden 2021 vastgelegd.
‘Het college onderzoekt in een gesprek met de jeugdige en/of zijn ouder(s), zo spoedig mogelijk en voor zover nodig in het kader van de hulpvraag:
a. de behoeften, persoonskenmerken, voorkeuren, veiligheid, ontwikkeling en gezinssituatie van de jeugdige en/of zijn ouder(s), het probleem of de hulpvraag en of door de ouder(s) gebruikelijke hulp wordt geboden of kan worden geboden;
b. de behoeften, persoonskenmerken, voorkeuren, veiligheid, ontwikkeling en gezinssituatie van de jeugdige en/of zijn ouder(s), het probleem of de hulpvraag en of door de ouder(s) gebruikelijke hulp wordt geboden of kan worden geboden;
c. het gewenste resultaat van het verzoek om jeugdhulp;
d. het vermogen van de jeugdige en/of zijn ouder(s) om zelf of met ondersteuning van de naaste omgeving een oplossing voor de hulpvraag te vinden;
e. de mogelijkheden om gebruik te maken van een andere voorziening;
f. de mogelijkheden om jeugdhulp te verlenen met gebruikmaking van een andere of voorliggende voorziening;
g. de mogelijkheden om een individuele voorziening te verstrekken;
h. de wijze waarop een mogelijk toe te kennen individuele voorziening wordt afgestemd met andere voorzieningen op het gebied van zorg, onderwijs, maatschappelijke ondersteuning, of werk en inkomen;
i. hoe rekening zal worden gehouden met de godsdienstige gezindheid, de levensovertuiging en de culturele achtergrond van de jeugdige en/of zijn ouder(s).’
Tijdens het gesprek met de ouders en jeugdige (vaak bij de jeugdige thuis) wil je dus de informatie ophalen die nodig is om een besluit op te baseren. De nadere regels van jouw gemeente geven invulling aan de vragen die volgens de CRvB in een onderzoek beantwoord moeten worden. Eens kijken of je de Nadere Regels van Leusden herkent in de uitwerking van de vragen van de CRvB.
De hulpvraag.
Dit lijkt makkelijk maar in de praktijk valt het niet altijd mee om dit goed te formuleren. Ouders en kinderen komen vaak met een vraag om een product, de oplossing. Het is aan de jeugdprofessional om te kijken waar het kind en/of de ouders tegenaan lopen. Dit wordt ook echt geformuleerd in een vraagvorm zoals: ‘Wat kan ik doen om mijn kind te helpen met zijn emoties?’ Of ‘Help mij om weer naar school te gaan?’.
Op deze manier kijk je waar het gezin last van heeft. Het helpt om breder te kijken naar wat er nodig is. Wanneer de hulpvraag bijvoorbeeld ‘Ouders willen opvoedondersteuning om hun kind te motiveren naar school te gaan’ is, sla je de eigen kracht en het voorliggend veld over. De jeugdprofessional kijkt wat er nodig is om de hulpvraag te beantwoorden. Kan dit vanuit het netwerk, bijvoorbeeld door een tante in te zetten die in de ochtend de kinderen op weg helpt als ouders moeten werken of zelf niet instaat zijn tot aansturing, dan biedt deze manier van formuleren daar alle ruimte voor.
Breng de problemen in kaart.
Inventariseer waar het gezin tegen aan loopt, welke opgroei- en opvoedproblemen spelen er. Spelen er psychische problemen bij een van de gezinsleden? Het is belangrijk omdat gedetailleerd te beschrijven en duidelijk aan te geven waar je informatie vandaan gehaald hebt en bij wie je advies ingewonnen hebt. Je handelt en werkt vanuit het zorgvuldigheidsbeginsel remember 😉. Het moet voor de gezinnen helder zijn waar de informatie vandaan komt en controleerbaar.
Welke hulp is naar aard en omvang nodig?
Hier ga je onderzoeken wat er hoeveel of hoe vaak nodig is. Je hebt de hulpvraag helder, je kent de problemen en situatie binnen het gezin. Wat heeft het gezin, of een gezinslid, nodig om de hulpvraag te kunnen beantwoorden. Je hebt natuurlijk zelf kennis van de sociale kaart en weet welke aanbieders er in jouw regio operationeel zijn. Je kunt ook advies inwinnen bij aanbieders door de casus anoniem te bespreken, je kunt binnen je team de casuïstiek bespreken of je legt de casus voor aan de gedragswetenschapper. Ook hier geldt, waar haal je welke informatie vandaan. Dit is de onderlegger voor je besluit en je legt hier uit waarom deze zorg en deze frequentie nodig zijn en op basis van welke informatie je dit vindt.
Wat is er nodig, wat ga je inzetten?
Hier ga je onderzoeken wat ouders en kind zelf kunnen (eigen kracht), wat kan er opgepakt worden in het voorliggend veld? Welke voorliggende wetten zijn relevant?
Als je naar de hulpvraag kijkt, zou de ouder deze zelf op kunnen pakken? Is de ouders de geschikte persoon om zelf aan de slag te gaan? Denk hierbij aan de vaardigheden van de ouder of aan de ouder/kind relatie. Als een diagnostisch onderzoek het antwoord is op de hulpvraag, dan is de ouder niet de geschikte persoon om dit op te pakken. Maar als het gaat om persoonlijke verzorging dan is het heel goed mogelijk dat de ouder dit wel op kan pakken.
Je onderzoekt hier de eigen kracht van het gezin en het netwerk, het antwoord op de hulpvraag wordt in eerste instantie hier gezocht en hopelijk ook gevonden. Zijn ouders beschikbaar? Raken ouders niet overbelast? Kunnen er financiële problemen ontstaan door zelf de hulp te bieden? Je ziet dat de vragen die je stelt gericht zijn op de mogelijkheden van ouders om zelf voor hun kind te zorgen. Er wordt niet gekeken naar de aard van de zorg die geboden moet worden. Dit komt omdat de verantwoordelijkheid van ouders zoals deze in de Jeugdwet omschreven wordt, een verdere reikwijdte heeft dan de grens van gebruikelijke of boven gebruikelijke zorg die eerder aangehouden werd. Er wordt beduidend meer van ouders gevraagd op het gebied van eigen kracht en netwerk. Dit betekent ook iets voor jouw rol en houding als jeugdprofessional.
Mocht het antwoord op de vraag van ouders niet binnen de eigen kracht liggen, dan gaan we naar de volgende mogelijkheden; het voorliggend veld of de voorliggende wetten (WLZ, WMO, WZV, Passend onderwijs. Hier wordt in module 4 verder op ingegaan). Wanneer er dan een deel van de hulpvraag nog niet beantwoord is, ga je binnen de Jeugdwet kijken wat mogelijk is.
In de piramide hieronder zie je hoe je vanaf de basis gaat kijken wat er ingezet moet worden. En wel vanuit het uitgangspunt van de Jeugdwet zolicht als mogelijk zo zwaar als nodig.
Even inzoomen op de eigen kracht
Hiervoor is het al kort aangegeven van ouders wordt veel verwacht als het gaat om de inspanningen die zij moeten leveren om hun kind op te voeden en veilig te laten opgroeien. Op de inzet van eigen kracht gaan we nu nog even wat dieper in.
Lichtere voorzieningen zijn zowel in het voordeel van de ouders als de gemeente. Voor ouders zijn deze makkelijker toegankelijk, langdurige inzetbaar en minder ingrijpend. Voor de gemeente en de maatschappij belasten ze de middelen minder omdat deze doorgaans goedkoper zijn.
Oplossingen vanuit ouders en of het sociaal netwerk (eigen kracht)
De basis van de piramide is de eigen kracht en de lichtste vorm van hulp. De eigen kracht valt uiteen in twee subcategorieën:
Eigen oplossingen
Sociaal netwerk
Bij de eigen oplossing wordt er gekeken naar de mogelijkheden die het gezin heeft om zelf tot een oplossing te komen. Kunnen ouders zelf hun kind ondersteunen bij de problemen die het ondervindt. Het uitgangspunt is dat ouders een zorg- en opvoedplicht (artikel 247 BW) hebben naar hun kind. Dit is inherent aan de keuze voor het nemen van kinderen. Deze keuze gaat gepaard met offers in vrije tijd en/of carrière. Ook wanneer hun kind problemen of stoornissen blijkt te hebben blijft deze plicht bestaan. In het onderzoek wordt er door de jeugdprofessional gekeken of ouders de juiste hulp kunnen leveren en of dit valt binnen de grenzen van wat van hen volgens de zorgplicht mag worden verwacht.
Nog binnen de eigen kracht maar buiten het gezin bevindt zich het sociaal netwerk. Dit zijn vrienden, kennissen en familie van het gezin. Als ouders de zorg voor de jeugdige niet alleen kunnen dragen, kan er mogelijk hulp gevonden worden binnen het eigen netwerk. Een voorbeeld hiervan zijn oppas opa’s en oma’s.
De CRvB heeft in een aantal uitspraken de eigen kracht verder ingekaderd. Zo mag een jeugdprofessional niet:
Een financiële toets doen om te kijken of een gezin genoeg financiële middelen heeft om zelf jeugdhulp kunnen bekostigen;
Toetsen of het financieel mogelijk is voor het gezin dat één van de ouders minder gaat werken.
Dit maakt het gesprek over de eigen kracht voor jeugdprofessional een stuk moeilijker. Als ouders aangeven niet minder te kunnen gaan werken moet de jeugdprofessional dit als feit accepteren. Vragen naar eigen mogelijkheden of kijken wat ouders zelf kunnen kan wel, alleen dit onderbouwen met een financiële toets mag niet.
Filosofiemomentje: Over de eigen kracht kan behoorlijk wat discussie ontstaan. Ouder verwachten vaak dat hen zorg uit handen wordt genomen door middel van een individuele voorziening. Zij staan lang niet altijd te springen om vrije tijd en carrièremogelijkheden in te leveren om extra zorg te kunnen leveren aan hun kind. Toch is dit wat er van hen verwacht wordt vanuit het idee van de Jeugdwet, en wat gezien kan worden als verantwoordelijkheid bij het nemen van kinderen.
Wat vind jij hier nou van? Is het redelijk om van ouders te verwachten dat zij wat van hun eigen behoeften inleveren om te voorzien in die van hun kinderen? En wat vind je van de uitspraak van de CRvB over het niet mogen onderzoeken van financiële middelen? Hoe zou jij het gesprek met een ouder aanvliegen?
Opdracht: Richtlijnen onderzoek in beleid
Niet elke gemeente legt de manier van onderzoeken vast in Nadere Regels. Bekijk hier de lokale wet- en regelgeving met betrekking tot de jeugdwet voor de gemeente Ede.
In welk document kun jij informatie vinden over de manier waarop er bij de gemeente Ede wordt onderzocht in het kader van de jeugdwet.
De beleidsregels van de gemeente Ede geven dus naast de stappen van het onderzoek ook toelichting op deze stappen.
Als jeugdprofessional, zou jij voldoende hebben aan het stappenplan van de gemeente Lingewaard of geeft de uitgebreide toelichting van de gemeente Ede jou meer houvast?
Kijk in de verordening van jouw gemeente of een gemeente bij jou in de buurt. Heeft deze gemeente iets vastgelegd of het onderzoek in haar verordening, beleidsregels of nadere regels?
Mocht je niets over het onderzoek kunnen vinden de in verordening, beleidsregels of nadere regels, kijk dan ook eens in de werkinstructies. Dit kan doorgaans alleen bij een gemeente waar jij werkzaam bent omdat deze meestal niet publiek toegankelijk zijn. Wanneer een gemeente zijn onderzoeksproces alleen vastgelegd in interne werkafspraken is dit dus minder inzichtelijk voor inwoners.
Check, dubbelcheck
Ik weet nu uit welke stappen een onderzoek bestaat in het kader van de jeugdwet.
Ik weet nu wat het adagium zo licht waar mogelijk zo zwaar waar nodig betekent in het kader van de jeugdwet.
Ik weet nu hoe de eigen kracht getoetst wordt in het kader van de jeugdwet.
Met het woonplaatsbeginsel wordt vastgesteld welke gemeente verantwoordelijk is voor het gezond en veilig opgroeien van de jeugdige. Om vast te stellen welke gemeente verantwoordelijk is, wordt gebruik gemaakt van de basisregistratie personen (BRP). In dit systeem wordt bijgehouden in welke woonplaats iemand ingeschreven staat. Welke gemeente verantwoordelijk is, hangt af van het type jeugdhulp dat ingezet wordt.
Jeugdhulp zonder verblijf:
Het woonplaatsbeginsel stelt dat de gemeente waar de jeugdige staat ingeschreven verantwoordelijk is voor het inzetten van jeugdhulp zonder verblijf. Dit is meestal relatief makkelijk te achterhalen door het BRP te raadplegen. Simpel gezegd betekent dit dat gemeente X verantwoordelijk is om jeugdhulp zonder verblijf in te zetten voor jeugdigen die in gemeente X wonen.
Wanneer de ouders van een kind gescheiden leven, staat een jeugdige bij één van de ouders in geschreven. Een jeugdige heeft dus één adres.
Jeugdhulp met verblijf:
Jeugdhulp met verblijf is anders ingericht dan jeugdhulp zonder verblijf. Het zou financieel namelijk te zwaar worden voor gemeenten met veel verblijfsplaatsen jeugd, wanneer zij alle kosten zouden moeten dragen.
Het woonplaatsbeginsel stelt namelijk dat de gemeente waar de jeugdige volgens de BRP stond ingeschreven direct voorafgaand aan de verhuizing naar de eersteverblijfsplek verantwoordelijk is en blijft voor alle jeugdhulp. Gaat de jeugdige voor een langere periode in een instelling wonen dan zal de jeugdige wel op dat verblijfsadres worden ingeschreven maar blijft de gemeente waar de jeugdige woonde voorafgaand aan het verblijf verantwoordelijk. Op deze manier wil de wet de gemeente ook stimuleren om toch te blijven zoeken naar lichtere zorg en te investeren in vroegsignalering en preventie.
Ingewikkeld detail: het kan zo zijn dat ouders verhuizen terwijl de jeugdige in een instelling of een pleeggezin verblijft. Zolang de jeugdige aaneengesloten verblijf ontvangt, blijft de gemeente voorafgaand aan het eerste verblijf verantwoordelijk. De verhuizing speelt hier geen rol in. Dit om de continuïteit van zorg te borgen. Maar het voelt natuurlijk wel vreemd dat jij als gemeente verantwoordelijk bent voor een verblijfsplaats terwijl én de ouder én het kind niet in jouw gemeente wonen.
Soms is het woonplaatsbeginsel niet vast te stellen, bijvoorbeeld wanneer de jeugdige niet ingeschreven staat of de woonplaats van de ouder(s) ook niet is te achterhalen. Om toch te bepalen welke gemeente verantwoordelijk is, is bedacht dat de gemeente waar de moeder van de jeugdige tijdens de geboorte ingeschreven stond verantwoordelijk is voor de jeugdhulp. Is dit ook niet te achterhalen? Dan is de gemeente waar de jeugdige werkelijk verblijft op het moment van de hulpvraag verantwoordelijk.
Check, dubbelcheck
Ik kan in grote lijnen het woonplaatsbeginsel uitleggen.
Ik heb geoefend met het woonplaatsbeginsel en weet wanneer welke gemeente verantwoordelijk is voor het bieden van jeugdhulp.
Van hulpvraag tot beschikking. We starten met de melding van de hulpvraag.
Melding
Onderzoek
Onderzoeksverslag = aanvraag
Beschikking
Melding
Het indicatieproces start op het moment dat er een melding van een hulpvraag van een jeugdige en/of de ouder(s) binnenkomt. Deze melding kan bijvoorbeeld gedaan worden door: ouder(s), de jeugdige zelf (als deze 12 jaar of ouder is) of een zorgaanbieder namens/samen met ouders en kind.
Een melding is over het algemeen vormvrij. Bellen, mailen, langskomen (al gebeurt dit niet vaak). Sommige gemeenten hanteren een meldingsformulier, maar de meeste vragen de informatie telefonisch op en verwerken die dan in het systeem.
Als de melding niet telefonisch is gedaan, wordt er vaak opgebeld om informatie op te vragen. Eigenlijk wordt er dan altijd ook een bepaalde vorm van triage gedaan. Binnen deze triage zijn een aantal zaken aan de orde:
Zijn er veiligheidsissues, is er in verband hiermee sprake van spoed of crisis?
Is de melding op de juiste plek terecht gekomen, is dit de juiste route?
Bij gescheiden wonen van ouders met gezag: is de andere ouder op de hoogte van de melding?
Is deze gemeente verantwoordelijk voor het oppakken van de hulpvraag?
Veiligheid
Het checken of er sprake is van acute noodzaak, is een belangrijk onderdeel bij de eerste melding jeugdhulp. De veiligheid van de jeugdige en het gezin staat voorop. Het is om deze reden dat vaak geschoolde medewerkers met een SKJ-registratie de eerste melding aannemen. En wanneer dit niet het geval is dat de medewerker die de melding aanneemt altijd een beroep kan doen op of sparren met een deskundige medewerker.
Is dit de juiste route
Om kastje-muur-situaties te voorkomen én om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen wordt er vaak ook in het eerste telefonische contact gecheckt in welke leefgebieden de hulpvragen liggen.
Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat ouders een rolstoel nodig hebben voor hun fysiek beperkte kind. Dit is hulp die niet vanuit de Jeugdwet maar vanuit de Wmo geboden wordt. Door dit direct aan het begin met elkaar te bespreken, zijn ouders beter geholpen en wordt er geen onnodig werk verricht.
Verder wordt er een korte maar toch brede uitvraag gedaan om de situatie en eventuele problemen van de melder in kaart te brengen. De volgende leefgebieden kunnen daarbij aan de orden komen: school, gezinssituatie, familie en netwerk, wonen, vrienden, geld, fysieke en psychische gezondheid. Het voeren van dit korte eerste gesprek is een belangrijke vaardigheid. Hoe krijg je een zo compleet mogelijk beeld, terwijl je voorkomt dat iemand z’n hele verhaal straks voor de tweede keer moet gaan vertellen.
Bij sommige gemeenten wordt door de triagist ook getoetst of de hulpvraag van de inwoner past bij het aanbod in het voorliggend veld. Het kan zijn dat de ouder of jeugdige dan direct daarnaar verwezen wordt. Het registreren dat er een melding is geweest, is wel een belangrijk ding. Mocht het aanbod toch niet passend zijn dan is de eerste melding nog terug te vinden.
Gescheiden ouder met gezag
Beide ouders met gezag moeten toestemming geven voor jeugdhulp. In de praktijk is het vaak één ouder die de melding doet. Aan de voorkant wordt eigenlijk altijd nagegaan in geval van gescheiden ouders met gezag of de andere ouder op de hoogte is en achter de melding staat.
In de praktijk gaan gemeenten hier verschillend mee om in de fase van de melding. Sommige volstaan met een mondelinge verklaring van de ouder, dat de ex-partner akkoord is. Andere willen een schriftelijke verklaring. Sommige gemeenten gaan helemaal niet in gesprek tot de toestemming van de andere ouder er is. Andere gemeenten gaan wel in gesprek en vragen de toestemming pas expliciet als er een beschikking afgegeven moet worden.
Is deze gemeente aan zet
Belangrijk bij de Jeugdwet is het woonplaatsbeginsel. Welke gemeente is inhoudelijk en financieel verantwoordelijk voor de jeugdhulp aan deze jeugdige. Het is belangrijk om direct te checken of de melding ook in de juiste gemeente gedaan is. Omdat dit zo’n belangrijk onderwerp is, wijden we hier een aparte pagina aan, namelijk de volgende.
Tot slot; de slimme frontoffice, taken en foefjes
De gemeente heeft de melding ontvangen, er is eventueel vast een brede uitvraag gedaan en de gemeente heeft gecontroleerd of de jeugdige tot de doelgroep behoort en het woonplaatsbeginsel gecontroleerd. De gemeente moet de melding telefonisch, per mail of schriftelijk bevestigen aan de ouder(s) en/of jeugdige. Een waslijst aan taken die bij het eerste contact al aan de orde komt.
Het is fijn als je frontoffice slim is ingericht, zodat je als jeugdprofessional direct aan je onderzoek kunt beginnen. Welke zaken worden in dit kader ook vaak bij de frontoffice uitgevraagd en in de melding verwerkt en welke andere taken kunnen belegd zijn bij de frontoffice.
Wie zijn de gezagdragende ouders, eventueel controleren in het gezagsregister
Controle van het BRP (bevolkingsregister)
Mailadressen en telefoonnummers van beide ouders
Identiteit vaststellen van de ouder en de jeugdige (het identiteitsbewijs is gezien en opgetekend in het dossier dat het gezien is)
Eventuele uitleg over beveiligd mailen
Wie is de huisarts
Welke school zit het kind en wie is de contactpersoon van deze school
Informatie verstrekken over familiegroepsplan
Informatie verstrekken over de vertrouwenspersoon
Voor dat we doorgaan met het onderzoek door de jeugdprofessional, zoomen we eerst in op het woonplaatsbeginsel.
Check, dubbelcheck
Ik kan de vier stappen in het jeugdproces zoals die het vaakst vóórkomt noemen.
Ik kan een aantal voorbeelden geven van onderwerpen die in het meldingsproces aan de orde komen.
Ik heb een beeld bij het werk van een frontoffice Jeugd.
Je bent op één derde van deze module dus tijd voor een energizer. Deze keer ga je wat yoga-oefeningen doen. Probeer de houdingen in de onderstaande video te volgen. Maar nog belangrijker: ontspan even lekker. Veel plezier!
Zo, hopelijk heb je kunnen ontspannen en ben je klaar voor het tweede deel van deze module.
Check, dubbelcheck
