Yong
  • Home
  • Wie is Yong
    • Concept
    • Ons team
  • Opdrachtgevers
    • Projecten
    • Ervaringen
  • Professionals
    • Bij ons werken
    • Blogs
  • Kennis & Groei
    • Yong – LCGW inspiratiedag
    • Trainingen
  • Contact
  • Menu Menu

Toezicht op financiën van de gemeente

Het is belangrijk om toezicht te houden op de financiën van de gemeente. Zo zorg je ervoor dat het geld juist wordt uitgegeven en dat er geen tekorten ontstaan. Er zijn twee vormen van toezicht, namelijk horizontaal toezicht en verticaal toezicht. Natuurlijk leggen we beide vormen even uit.  

Horizontaal toezicht 

Bij horizontaal toezicht ligt de focus op de controle van de begroting. De begroting moet in evenwicht zijn. Dat betekent dat de uitgaven en inkomsten in balans moeten zijn. De gemeenteraad houdt hier toezicht op. Het waren immers de raadsleden die de beleidskaders en de begroting hebben vastgesteld.  

Rekenkamer 

Elke gemeente moet een rekenkamer benoemen. De rekenkamer helpt de raad bij het uitvoeren van haar controlerende taak. De rekenkamer onderzoekt of het geld juist en zorgvuldig is besteed. De rekenkamer is onafhankelijk, dit is vastgelegd in de Gemeentewet (Hoofdstuk IVa Gemeentewet). De rekenkamer bepaalt zelf wat er onderzocht wordt. Wel kan de gemeenteraad suggesties aandragen.  

Accountant 

Iedere gemeente stelt zelf een accountant aan, die de controles uitvoert. De account controleert de jaarrekening. De accountant bekijkt of de jaarrekening klopt en of het geld rechtmatig besteed is. Je kunt hierbij denken aan of subsidies op de juiste manier ver strekt zijn en of belastingen op de juiste manier geïnd zijn. De accountant geeft vervolgens een accountantsverklaring af. In de accountantsverklaring stelt de accountant onder andere of er een juiste balans is tussen de inkomsten en uitgaven van de gemeente en of dit rechtmatig tot stand is gekomen.  

Verticaal toezicht 

Naast het horizontale toezicht is er ook verticaal toezicht. Gedeputeerde staten (hier hebben we het in module 1 over gehad, weet je het nog?) houden toezicht op de financiële positie van gemeenten. Wanneer gemeenten structureel tekorten op de begroting hebben, kan de provincie hen onder preventief toezicht plaatsen. Het provinciebestuur houdt dan toezicht op een gemeente.  

Artikel 12 gemeente 

Wanneer een gemeente langere tijd een financieel tekort heeft op de begroting, dan kan een gemeente om extra geld vragen vanuit het gemeentefonds. Een gemeente krijgt dan een artikel 12 status (uit de Financiële-verhoudingswet) en komt onder toezicht van het provinciebestuur te staan. Het gevolg is dat een gemeente niet meer financieel zelfstandig is. Een gemeente met een artikel-12-status moet ervoor zorgen dat haar financiële situatie verbetert. Vaak zijn lastige keuzes over het voorzieningenniveau vooruitgeschoven waardoor de financiële problemen aanhielden. Bij een artikel-12-gemeente worden deze keuzes gemaakt voor de gemeente. Het kan dus zijn dat subsidies worden stopgezet waardoor bibliotheken of zwembaden gesloten worden. Ook kunnen de gemeentelijke belastingen verhoogd worden waardoor de inkomsten toenemen.  

LEESTIP

Binnenlandse Bestuur – Tien gemeenten zakken door ondergrens 
Provincie Overijssel – Financieel toezicht uitgelegd 

Check, dubbelcheck

  • Ik snap de twee soorten toezicht en begrijp de verschillen tussen die twee.  
  • Als ik iemand hoor praten over een artikel-12-gemeente, dan kan ik zo meepraten aangezien ik nu weet wat dit betekent.  

Knelpunten in de P&C cyclus

Zoals je net hebt kunnen lezen, duurt het drie jaar om één P&C cyclus te doorlopen en levert het een hele stapel papierwerk op. Ondanks dat het belangrijke informatie oplevert en deels wettelijk verplicht is, worden er ook met elkaar samenhangende knelpunten ervaren in de cyclus.  

  • De lange doorlooptijd van de cyclus is lastig. Het vraagt ambtelijk veel tijd om alle documenten voor te bereiden en vervolgens kost de politieke besluitvorming ook de nodige tijd. De lange voorbereidingstijd maakt dat de documenten niet altijd actueel zijn.  
  • Een ander knelpunt dat hiermee samenhangt is dat de cycli van meerdere jaren door elkaar heen lopen waardoor niet alle informatie uit het voorgaande begrotingsjaar beschikbaar is als je de nieuwe begroting moet opstellen. Zo moet je de begroting voor 2022 vaststellen als je nog niet weet hoe het boekjaar 2021 gelopen is. Later kan blijken dat bepaalde projecten veel duurder uitvallen en dat er meer geld nodig is. Dat moet je dan in de loop van het nieuwe begrotingsjaar corrigeren in plaats van bij het vaststellen van de nieuwe begroting. Het betekent ook dat je in korte tijd  
  • Tot slot is de P&C cyclus een formeel proces waarbij het nodige papierwerk wordt gefabriceerd maar slechts beperkte interactie mogelijk is tussen het ambtelijk apparaat, het college en de raad. Dit maakt het lastig om het proces zo effectief mogelijk in te richten en de kwaliteit van de P&C cyclus te vergroten. 

Commentaar hebben is natuurlijk altijd makkelijk. Een oplossing vinden is een ander verhaal! Maar dat is toch waar jij even over na mag gaan denken. 😊  

Opdracht: Denk eens na over een andere inrichting van de P&C cyclus. Kan de doorlooptijd sneller? Kunnen we minder tussentijdse rapportages schrijven? Kunnen we niet wat betrokkenen buiten spel zetten zodat het wat sneller kan? Wat zien hier voor- of nadelen van? Heb je nog een heel ander idee?  

Dat was best een lastige opdracht! En dat is ook logisch. Als er simpele, kant-en-klare oplossingen waren, liepen niet zo veel gemeenten tegen bovenstaande knelpunten aan. 😉  

Wat helpt om het proces soepel te doorlopen, is deze strak in te regelen. Zorg er als gemeente voor dat iedereen die bij het proces betrokken is, weet wanneer hij wat moet doen zodat het proces geen vertraging oploopt. Het helpt ook als iedereen weet waarvoor de cyclus doorlopen wordt: wat zijn de voordelen en wat heeft het ons opgeleverd? Dit zijn natuurlijk dingen die je niet in je eentje voor elkaar krijgt. Hier zijn managers, leidinggevende en het hele team voor nodig.  
Het is ook mogelijk om met een creatieve, andere inrichting van het proces te komen. Gemeente Helmond is hier een voorbeeld van. Hier hebben ze de papieren boekwerken afgeschaft en wordt er per programma een presentatie gemaakt over de voortgang en de belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de begroting. Dit verkort de doorlooptijd van de cyclus, waardoor de informatie veel actueler is. Een tweede voordeel is dat er meer interactie mogelijk is doordat ambtenaren de presentaties geven aan het college en de raad.  


Check, dubbelcheck

  • Ik kan enkele knelpunten in de P&C cyclus noemen.  
  • Ik heb nagedacht over alternatieven.  

Control

Op de vorige pagina heb je kunnen lezen waar het planningsgedeelte van de P&C cyclus uit bestaat. We gaan nu verder met het control gedeelte. Bij control gaat het om het terugkijken op wat er is geweest. Net als bij planning, staan ook bij control dezelfde drie vragen centraal binnen de gemeente: 

  • Wat hebben we bereikt? 
  • Wat hebben we daarvoor gedaan?  
  • Wat heeft het gekost? 

Jaarrekening 

De jaarrekening is de laatste stap van de P&C cyclus. Het college geeft met de jaarrekening aan of de gestelde doelen, die in de begroting zijn opgenomen, behaald zijn. Daarnaast geeft de jaarrekening inzicht of dit is gelukt met het geld dat beschikbaar is gesteld. Het is een overzicht van zowel de inkomsten als de uitgaven van de gemeente. De raad bekijkt of het geld is uitgegeven zoals is vastgesteld in de begroting. Zij hebben dus een controlerende rol in het control gedeelte van de P&C cyclus. De ‘wat’-vragen worden dan beantwoord. 

Aan de hand van deze vragen wordt de financiële situatie bekeken en worden er nieuwe lijnen uitgezet. De cyclus begint dan weer opnieuw. En dan zijn we de hele P&C cyclus door. Hieronder nog een keer samenvattend in een tabel zodat je het niet meer kan vergeten. 😉  

P&C cyclus 2022
MomentWat?Wie?
Medio 2021KadernotaDe gemeenteraad stelt kaders.
Najaar 2021BegrotingHet college stelt de begroting op, de gemeenteraad stelt vast.
Media 2022Tussentijdse rapportageHet college brengt tussentijds verslag uit aan de raad.
Voorjaar 2023JaarrekeningHet college stelt de jaarrekening op, gemeenteraad stelt vast.

Opdracht: Veel gemeenten publiceren stukken uit de P&C cyclus op hun website. Soms ontwerpen ze er zelfs een aparte website voor waar je de verschillende nota’s, begrotingen en jaarstukken kunt vinden. Zoek van één of twee gemeenten deze stukken op en beantwoord voor jezelf de volgende vragen:    

  • Wat heeft de gemeente bereikt? 
  • Wat hebben ze daarvoor gedaan?  
  • Wat heeft het de gemeente gekost?  

Check, dubbelcheck

  • Ik weet de drie vragen die centraal staan bij het control gedeelte van de P&C cyclus. 
  • Ik weet dat de jaarrekening de laatste stap is van de P&C cyclus.  
  • De hele P&C cyclus kan ik ondertussen wel dromen.  

Planning

Eerder hebben we het proces van planning en control al even kort en in Jip-en-Janneketaal beschreven. Op deze pagina gaan we dieper op de stof in (wat meer voor de bijtertjes onder ons). 

Planning betreft het opstellen van plannen en doelstellingen voor het komende jaar. In het planning gedeelte staan drie vragen centraal binnen de gemeente: 

  • Wat willen we bereiken? 
  • Wat gaan we daarvoor doen? 
  • Wat mag dat kosten? 

Kadernota 

Het planningsgedeelte van de P&C cyclus begint met het opstellen van een kadernota, ook wel voorjaars- of perspectiefnota genoemd. Zoals de naam al verraadt, wordt deze in het voorjaar opgesteld en behandeld. Bij het opstellen van de kadernota heeft de gemeenteraad een kaderstellende rol. Zij geven in grote lijnen aan wat zij het komende jaar willen uitgeven. In het voorjaar van 2021 worden dus de kaders gesteld voor 2022. Het kan bijvoorbeeld zijn dat de gemeenteraad wil dat er op bepaalde terreinen meer geld of juist minder geld wordt uitgegeven. 

Begroting 

Om te bepalen hoeveel geld de gemeente waaraan uit wil geven, is de gemeente verplicht een begroting op te stellen. Met de kaders die door de gemeenteraad in de kadernota zijn uitgezet, stelt het college een begroting op. De gemeenteraad stelt de begroting vervolgens vast. Met het vaststellen van de begroting bepaalt de gemeenteraad hoe het college het geld moet besteden en machtigt de raad het college om het geld uit te geven. In de begroting zijn alle uitgaven van de gemeente opgenomen, ook de uitgaven waar de gemeente verantwoording voor af moet leggen aan het Rijk. 

Besluit begroting en verantwoording 

Voor het opstellen van een begroting dienen gemeenten het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) te volgen. De BBV stelt een aantal wettelijke eisen waar de begroting aan moet voldoen. Een aantal voorbeelden hiervan is:  

  • Informatiebehoefte: De begroting moet voldoen aan de informatiebehoefte van de gemeenteraad. Dit heeft te maken met het budgetrecht. Dit betekent dat het college alleen uitgaven kan doen na toestemming van de raad. Met het vaststellen van de begroting geeft de raad toestemming om uitgaven te doen.  
  • Programma’s: De begroting moet zijn ingedeeld in een aantal programma’s. Per programma moet er een programmabegroting worden opgesteld.  
  • Financiële positie gemeente: De begroting moet een beschrijving omvatten van de financiële positie van de gemeente, zodat de raad een goed oordeel kan vormen over de begroting. 
  • Sluitende begroting: De begroting moet sluitend zijn. Dit betekent dat de uitgaven gedekt moeten worden door de inkomsten die de gemeente ontvangt. Dit om tekorten te voorkomen.  

Tussentijdse rapportage 

Gedurende het jaar kan de raad het college vragen om tussentijdse rapportages aan te leveren waarmee zij de raad informeren over de stand van zaken. Sommige gemeenten hebben dit geformaliseerd in de vorm van een voor- en/of najaarsnota. 

Financiële verordening 

Naast de BBV moeten gemeenten zich houden aan de Financiële verordening. In artikel 212 van de Gemeentewet is opgenomen dat de gemeenteraad een Financiële verordening moet opstellen. De raad stelt in deze verordening uitgangspunten vast voor het financiële beleid en beheer van de gemeente. Het gaat dan bijvoorbeeld om de inhoud van de begroting, de tussentijdse rapportages en de jaarrekening. Daarnaast kan de gemeenteraad in de Financiële verordening ook vastleggen wanneer het college de raad moet informeren over de begroting.  


Check, dubbelcheck

  • Ik weet wat een kadernota is en de begroting is mij ook nog steeds duidelijk. 
  • Ik begrijp de wettelijke eisen vanuit de BBV waaraan de begroting van gemeenten moet voldoen.  
  • Ik weet dat de gemeenteraad een Financiële verordening moet opstellen en ik kan voorbeelden noemen die in zo’n verordening opgenomen moeten worden. 
  • Kortom: het onderdeel planning uit de P&C cyclus is helder voor mij. 

Planning en controlcyclus

Planning en control; wat is dat eigenlijk? 

Gemeenten krijgen dus geld en geven dat uit. Ze maken een plan waaraan ze het geld dat ze krijgen gaan uitgeven. Dit plan wordt de begroting genoemd. Na afloop van het jaar wordt er verantwoording afgelegd ten aanzien van de besteding van het geld. Dit wordt de jaarrekening genoemd. En tussen de planning (begroting) en de control (jaarrekening) ligt het jaar waarin de plannen werkelijkheid moeten worden en het geld wordt uitgegeven.

De plan-do-check-act-cirkel van Deming ken je vast wel. En daar zijn eigenlijk al dit soort circulaire processen mee te vergelijken.  

Aan planning en control zitten meerdere kanten. In deze module hebben we het vooral over de financiële kant, namelijk het maken van een begroting en het afleggen van verantwoording over de besteding van het geld. Achter die cijfers zit natuurlijk ook de wereld van de inhoudelijke plannen. Het zijn de inhoudelijke plannen en ambities waar geld voor vrijgemaakt wordt en als het goed is wordt er niet alleen gekeken of het geld rechtmatig is gebruikt, maar wordt ook gekeken of het beoogde resultaat bereikt is.  

De rol van de gemeenteraad bij de begrotingscyclus 

We hebben in de vorige modules al gelezen dat het budgetrecht (dat is het beslisrecht ten aanzien van geld) bij de gemeenteraad ligt. De gemeenteraad stelt als hoogste orgaan van een gemeente de begroting vast. In een begroting zijn alle inkomsten en uitgaven van een gemeente verwerkt. 

Naast de cijfers is er vaak ook een programmabegroting, waarin tekstueel wordt toegelicht waar het geld voor wordt gebruikt en wat een gemeente hiermee wil bereiken.  

Er zijn zoals je hierboven al hebt gezien natuurlijk veel taken die een gemeente moet uitvoeren en waarvan de gemeenteraad sowieso niet kan beslissen om er geen geld aan uit te geven. Maar hoeveel geld ze willen besteden en binnen welke kaders, dat beslist de gemeenteraad wél. En dan zijn er natuurlijk de beroemde ‘lantaarnpalen’. Als al het geld dat in de volksmond aan ‘lantaarnpalen’ wordt besteed ook echt besteed zou zijn aan lantaarnpalen, zou je ’s nachts geen oog meer dicht kunnen doen. 

Opdracht 

Nu je weet wat een begroting is, gaan we een paar voorbeelden bekijken. Klik op onderstaande linkjes om de begrotingen van gemeente Arnhem, Veldhoven en Schiermonnikoog te bekijken.  

Begroting gemeente Arnhem 2021 

Begroting gemeente Veldhoven 2022  

Begroting gemeente Schiermonnikoog 2022  

Is de begroting duidelijk? Waar geven deze gemeenten hun geld aan uit? Zie je verschillen tussen de gemeenten? Zowel qua totale bedragen als inhoudelijke keuzen?  

Het begrotingsproces in een notendop 

Rond de zomer van een jaar start het begrotingsproces met het ophalen en invullen van de ambities, dit wordt opgeschreven in een kadernota. Aan de hand hiervan wordt een (programma)begroting opgesteld en deze begroting wordt voorafgaand aan het jaar door de gemeenteraad vastgesteld. Een slimme beleidsmedewerker heeft overigens zijn portefeuillehouder (weet jij nog wat dit is?) meegenomen ten aanzien van de actuele ontwikkelingen. En de wethouder zelf (ook niet gek) heeft een meerjarig collegeakkoord waarin de ambities van het college zijn uitgewerkt en weet ook zijn eigen ambities voor het voetlicht te brengen. 

Uiteindelijk worden de plannen omgezet in cijfers en wordt de begroting ter vaststelling aangeboden aan de gemeenteraad, meestal zo rond oktober/november. Dit is vaak wel een feestelijk en traditioneel momentje, dat ook wordt aangegrepen om gezamenlijk ‘boerenmoes’ te eten of nog feestelijker: een heel stamppotbuffet. 

Met de start van het nieuwe jaar gaat iedereen aan de slag met de afspraken in de begroting. Als het nodig is, worden er veranderingen in de begroting aangebracht. De gemeenteraad wordt met tussentijdse rapportages periodiek geïnformeerd over de voortgang, zowel inhoudelijk als financieel. Na afloop van het jaar wordt de jaarrekening opgemaakt. 

In één jaar komen drie jaren voorbij. Zoiets als de geest van het verleden (het voorgaande jaar), de geest van het heden (het huidige jaar) en de geest van de toekomst (het komende jaar).  

  • Verleden: gemeenten evalueren, controleren en maken van de jaarrekening van het vorige jaar. 
  • Heden: gemeenten voeren de gemaakte plannen uit, monitoren die, geven geld uit conform de begroting en passen waar nodig de begroting aan in het lopende jaar. 
  • Toekomst: tenslotte maken gemeenten plannen voor het aankomende jaar en stellen de begroting vast voor het komende jaar. 

Als je de cyclus op een tijdlijn plaatst komt deze er zo uit te zien zoals in het plaatje hieronder. Elk jaar heeft een eigen kleur: 2019 in het blauw, 2020 in het oranje en 2021 in het groen. Zo kan je zien dat 2020 – oranje dus – terug te zien is in drie jaren: het opstellen van de kadernota en begroting in 2019, de voortgangsrapportage in 2020 en als afsluiter de jaarrekening die in 2021 plaatsvindt. Zo is elk jaar terug te zien in drie jaren en ben je elk jaar met drie jaren bezig. Volg je het nog? Hopelijk wel! 😊 Dan gaan we op de volgende pagina’s nog wat uitgebreider in op de onderdelen planning en control. 


Check, dubbelcheck

  • Het begrotingsproces is mij duidelijk, waarbij ik de begrippen ‘begroting’ en ‘jaarrekening’ natuurlijk begrijp. 
  • Ik snap de rol van de gemeenteraad bij de begrotingscyclus. 
  • Ik weet dat er eigenlijk drie jaren voorbijkomen in één jaar. 
  • Ik heb een aantal begrotingen bekeken. 

Waar geven gemeenten hun geld aan uit?

Nu weet je op welke manier gemeenten aan hun geld komen. Maar waar geven gemeenten hun geld aan uit? De uitgaven van gemeenten kunnen verdeeld zijn verdeeld in uitgaven om de eigen organisatie in stand te houden en programmakosten. 

Kosten van de eigen organisatie 

Dit gaat bijvoorbeeld om personeelskosten, rentekosten en afschrijvingskosten. De kosten kun je zien als de randvoorwaarden die de gemeente nodig heeft om programma’s uit te voeren. Medewerkers hebben immers een werkplek en bijbehorende faciliteiten nodig om tot de uitvoering van hun functie te komen.  

Programmakosten 

Naast de categoriale uitgaven heeft de gemeente functionele uitgaven. Dit gaat om de kosten die de gemeente maakt voor het uitvoeren van bepaalde taken. De gemeente deelt deze uitgaven in aan de hand van inhoudelijke programma’s. Het overzicht met programma’s verschilt dus per gemeente. Omdat de meeste taken wettelijk zijn belegd bij gemeenten, is op hoofdlijnen wel iets te zeggen over de functionele uitgaven die elke gemeente heeft. 

  1. Openbare orde en veiligheid 

Bij openbare orde en veiligheid kun je bijvoorbeeld denken aan het houden van toezicht bij evenementen. Ook de kosten voor de brandweer vallen hieronder. Ook is de gemeente verantwoordelijk voor het onderhoud op riolering en het inzamelen van afval.  

  1. Ruimtelijke ordening 

Denk hierbij aan de ontwikkeling en het beheer van woningbouw en bedrijventerreinen. Een van de instrumenten die de gemeente hierbij kan gebruiken, is het maken van bestemmingsplannen.  

  1. Beheer openbare ruimte 

De gemeente maakt ook kosten voor het onderhoud van wegen en verlichting. Ook investeert de gemeente in verkeersveiligheid. Daarnaast worden ook speelgelegenheden, trapveldjes, parken, gazons en groenstroken aangelegd en onderhouden. Ook inzet op het gebied van duurzaamheid kan vallen onder de openbare ruimte.  

  1. Sport, cultuur en vrije tijd 

Denk hierbij aan uitgaven voor de bibliotheek, sportclubs, cultuurvoorzieningen en toerisme.  

Sociaal domein 

De grootste kostenpost noemden we nog niet: het sociaal domein. Net zoals bij de bovenstaande uitgaven, bestaat het sociaal domein ook niet uit één kostenpost. Er zijn verschillende subdomeinen, waaronder: 

  1. Jeugdhulp 
  2. Wet maatschappelijke ondersteuning 
  3. Inkomensvoorzieningen 
  4. Re-integratie voorzieningen 
  5. Schuldhulpverlening 
  6. Onderwijs 

Het sociaal domein is bij de meeste gemeenten de grootste kostenpost. Een gemiddelde gemeente zoals Apeldoorn gaf in 2020 € 662 miljoen uit. Hiervan ging maar liefst 54% naar het sociaal domein:  

  • Jeugd en onderwijs: € 102 miljoen 
  • Inkomensregelingen (bijstand): € 128 miljoen 
  • Wmo: € 127 miljoen 

Laten we het en een ander eens visueel maken. In onderstaande afbeelding zie je de begroting van gemeente Westerkwartier van 2022. Is het beeld niet helemaal scherp? Bekijk de begroting dan hier. Zoals je ziet, krijgt de gemeente haar meeste inkomsten van het Rijk en geeft ze het grootste gedeelte van haar uitgaven uit aan het sociaal domein.   

Hoogte uitgaven 

De hoogte van de uitgaven hangt natuurlijk samen met de inkomsten van de gemeente en het inwoneraantal. De grootste gemeente (Amsterdam) gaf in 2020 maar liefst € 7 miljard uit. De kleinste gemeente qua oppervlakte (Rozendaal) in 2019 slechts € 5 miljoen. Omdat het gaat om publiek geld, is het voor elke gemeente belangrijk dat het geld ook gebruikt wordt waarvoor het bestemd is. De gemeente voert regie op het uitgeven van het geld via de planning-en-controlcyclus.  


Check, dubbelcheck

  • Ik weet het verschil tussen organisatiekosten en programmakosten. 
  • Ik kan voorbeelden noemen van functionele uitgaven. 
  • Ik kan verschillende kostenposten binnen het sociaal domein benoemen. 
  • De voorbeelden van begrotingen zijn mij duidelijk.  

Energizer

Even tijd voor een pauze. Na alle verhalen over financiën, gemeentefonds en subsidies, kan een sudoku of een andere puzzel een aangename afwisseling zijn. Zo kan je je gedachten even verzetten, maar blijven je hersenen wel een beetje scherp.  

Pak er een puzzelboekje bij of doe een online sudoku. Is een sudoku oplossen niet jouw ding? Wie weet is een sudoku maken meer iets voor jou. Niet geheel verrassend kan je ook online een sudoku maken.  

Hoe komt de gemeente aan geld; subsidies

Naast dat gemeenten geld kunnen ontvangen uit het gemeentefonds, via specifieke uitkeringen en via eigen inkomsten, kunnen zij ook gebruik maken van subsidies. Hier gaan we nu verder op in.  

Europese subsidies  

Vanuit de Europese Unie zijn er subsidies beschikbaar. Deze subsidies hebben als doel om financiële steun te bieden en zijn daarnaast gericht op het bevorderen van samenwerking en het delen van kennis binnen Europa. Hierbij kun je denken aan thema’s zoals immigratie, veiligheid en werkloosheid. De subsidies van de Europese Unie kunnen worden verdeeld in twee soorten bronnen: de Europese structuurfondsen en de Europese programma’s. 

  1. Europese structuurfondsen 
    De structuurfondsen richten zich op het verkleinen van economische verschillen tussen EU-regio’s. De Europese Unie stelt het kader voor subsidieverstrekking vast. Het beheer ligt bij de regio’s en lidstaten. Het aanvragen van deze vorm van financiering gebeurt bij de nationale overheden. De structuurfondsen zijn bedoeld voor lange termijn strategische doelen, gericht op regionaal beleid. Een voorbeeld van een structuurfonds is het Europees Sociaal Fonds+. Dit fonds richt zich op het bevorderen van eerlijke arbeidskansen en werkgelegenheid, sociale zaken, onderwijs en vaardigheden. Hierbij staat samenwerking tussen gemeenten en maatschappelijke partners centraal. In Nederland beheert het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dit fonds. Wanneer een gemeente dus een subsidie wil ontvangen uit dit fonds, dient ze een aanvraag in bij dit ministerie. 
  1. Europese programma’s 
    De Europese programma’s richten zich niet op regionaal beleid, maar zijn aanvullend op het behalen van de lange termijn doelen. Daarnaast kunnen zij ook een aanvulling zijn op het behalen van kortetermijndoelstellingen en crises. Voorbeelden van Europese programma’s vind je op de website van de Europese Commissie. Een voorbeeld van een programma waar gemeenten nu gebruik van maken is het REACT-EU subsidieprogramma. Dit programma richt zich op herstel van de arbeidsmarktpositie van kwetsbare groepen naar aanleiding van de coronacrisis. Het gaat dan om subsidie voor extra activiteiten die te maken hebben met het begeleiden van kwetsbare groepen naar opleiding of werk. Voorbeelden hiervan zijn: (extra) inzet van jobcoaching, plaatsingsbonussen voor werkgevers of sollicitatiecursussen. 

Subsidies via de provincie 

Naast beschikbare Europese subsidies stelt de provincie ook subsidies beschikbaar. Het is verschillend per provincie waar subsidies voor worden verstrekt en hoe dit is geregeld. Vaak zijn de subsidies gericht op een aantal thema’s, denk aan subsidies voor natuur, gebiedsontwikkeling en leefbaarheid. Provincies bieden niet tot nauwelijks subsidies aan die sec gericht zijn op het smalle sociaal domein (Jeugdwet, Wmo en Participatiewet). Zoals je in module 1 hebt kunnen lezen, hebben provincies namelijk een beperkte taak bij de uitvoering van de wetten binnen het sociaal domein. Provincies stellen wel subsidies beschikbaar voor initiatieven in het brede sociaal domein zoals cultuur, sport en vrijetijdsinvulling. Voorbeelden zijn subsidies vanuit de provincie Limburg om laaggeletterdheid tegen te gaan of jeugdsporttrainers bij amateursportverenigingen op te leiden.  

Inspiratie praktijkvoorbeeld: Neem een kijkje op de website van de provincie Gelderland om te zien hoe deze provincie de subsidieaanvragen geregeld heeft. Waar kun je subsidie voor krijgen? Hoe moeten aanvragen ingediend worden?  

Subsidies in het sociaal domein  

De Rijksoverheid stelt ook subsidiegeld beschikbaar. Soms kunnen gemeenten direct bij het ministerie een aanvraag indienen. Een voorbeeld hiervan is het subsidiegeld dat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft uitgekeerd vanuit het programma Langer Thuis om pilots met betrekking tot logeerzorg op te zetten.  

Subsidies van de rijksoverheid zijn soms ook via een ander kanaal te verkrijgen. Een voorbeeld hiervan is ZonMw. ZonMw is een organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Zij stellen o.a. een subsidieprogramma samen waar gemeenten, zorgaanbieders en zorgorganisaties gebruik van kunnen maken om te werken aan een goede gezondheid voor iedereen. 

Wordt er gebruik gemaakt van subsidies? 

Zoals je net hebt gelezen, zijn er verschillende mogelijkheden voor gemeenten om gebruik te maken van subsidies. Maar hoeveel gemeenten maken gebruik van subsidies en hoeveel gebeurt dit binnen het sociaal domein? 

Uit onderzoek blijkt dat er tot op heden weinig gebruik wordt gemaakt van subsidies. Terwijl er, ook voor het sociaal domein, heel wat geld beschikbaar is via subsidies. De oorzaak? Een gebrek aan kennis, zo blijkt. Het vraagt kennis van regels en procedures om goed gebruik te maken van deze subsidies. Die zijn namelijk over het algemeen niet mis. Vaak moet er veel geregistreerd en bijgehouden worden om later te kunnen aantonen, dat de subsidie ook rechtmatig gebruikt is. 

De kennis hierover ontbreekt vaak bij gemeenten en de tijdsinvestering om de kennis te krijgen is groot. Overigens zijn er wel gespecialiseerde bureaus die gemeenten kunnen inhuren om de aanvraag en soms ook de uitvoering te begeleiden. Maar ja dat kost natuurlijk ook weer geld. Om dit te voorkomen een mooi voorbeeld uit de regio Gelderland… 

Voorbeeld regio Gelderland 

Voor de regio Gelderland is er sinds 2011 het Intergemeentelijk Subsidiebureau opgericht. Deze bevordert samenwerking van Gelderse gemeenten en deelt kennis over de aanvraag van subsidieregelingen waar gemeenten gebruik van kunnen maken. Verschillende gemeenten bundelen hierin hun krachten om meer kennis over subsidies te verkrijgen en er dus ook meer gebruik van te maken. Meer informatie hierover lees je hier.  


Check, dubbelcheck

  • Ik kan de vier bronnen van inkomsten van een gemeente ondertussen dromen. 
  • Ik weet wat Europese structuurfondsen en programma’s zijn en kan een voorbeeld noemen.  
  • Ik weet dat de provincies ook subsidies verstrekken en kan voorbeelden noemen van onderwerpen waar zij subsidie voor geven.  
  • Ik kan uitleggen waarom er nog weinig gebruik gemaakt wordt van subsidies in het sociaal domein.  

Hoe komt de gemeente aan geld; specifieke uitkeringen en eigen inkomsten

Specifieke uitkeringen  

De tweede manier voor gemeenten om geld te ontvangen, is de specifieke uitkering. Deze specifieke uitkeringen zijn normaliter geoormerkt. Dit betekent dat er van tevoren al is vastgesteld waar gemeenten dit geld aan moeten uitgeven. Gemeenten moeten aan het Rijk verantwoorden hoe zij dit geld hebben besteed. Soms moet het geld dat niet is besteed worden teruggegeven aan het Rijk. 

Binnen het sociaal domein is de BUIG (Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten) een voorbeeld van een specifieke uitkering. Uit de BUIG worden de uitkeringen van de Participatiewet, IOAW (Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemers), IOAZ (Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen), Bbz 2004 (Bijstandsbesluit zelfstandigen) en de loonkostensubsidie betaald.  

De overschotten op dit budget mogen gemeenten zelf houden. Dat klinkt gunstig, maar de tekorten zijn ook voor rekening van de gemeenten. Dit komt helaas heel wat vaker voor dan een overschot. Als het te gek wordt (op dit moment bij een tekort van meer dan 10%), kan een gemeente onder voorwaarden een beroep doen op de Vangnetregeling van het Rijk en zo (gedeeltelijk) gecompenseerd worden voor het tekort. 

Eigen inkomsten

Gemeenten hebben nog een derde bron van inkomsten, namelijk de eigen inkomsten. Gemeenten ontvangen eigen inkomsten op twee manieren:  

  1. Belastingen 
    Gemeenten kunnen belastingen heffen. Voorbeelden van dergelijke belastingen zijn: 
  • Onroerendezaakbelasting 
  • Toeristenbelasting 
  • Afvalstoffenheffing 
  • Hondenbelasting 
  • Leges (letterlijk schrijfkosten, dit is de vergoeding die je betaalt voor bijvoorbeeld het aanvragen van rijbewijs of paspoort) 

De gemeenteraad beslist of en tot welke hoogte er gemeentelijke belasting geheven wordt. 

  1. Overige eigen middelen (OEM) 
    OEM zijn inkomsten uit eigen bezittingen of geld uit verkoop. Een voorbeeld van OEM is het vragen van toegangsgeld voor het gebruik van bepaalde voorzieningen, zoals toegang tot een museum of zwembad. 

Check, dubbelcheck

  • Ik kan nog steeds de vier bronnen van inkomsten van een gemeente benoemen. 
  • Ik weet wat een specifieke uitkering is en ken binnen het sociaal domein een voorbeeld. 
  • Ik kan de manieren benoemen waarop gemeenten eigen inkomsten hebben en kan voorbeelden noemen. 

Hoe komt de gemeente aan geld; het gemeentefonds II

Waar bestaat het gemeentefonds uit? 
Het gemeentefonds is opgebouwd uit verschillende soorten uitkeringen die vanuit de Rijksoverheid aan gemeenten worden verstrekt.  

Voor we beginnen, even de termen geoormerkt en ongeoormerkt of niet geoormerkt. Als geld geoormerkt is, betekent het dat het uitgegeven moet worden aan het doel waarvoor de gemeente het gekregen heeft. Ongeoormerkt geld mag vrij besteed worden. Geld uit het gemeentefonds is niet geoormerkt, andere geldstromen vanuit het Rijk soms wel. 

Vraagje: Was jouw kleedgeld (als je dat had) geoormerkt of eigenlijk toch wel ongeoormerkt? 

Het gemeentefonds bestaat uit de volgende soorten uitkeringen:  

Algemene uitkering 

Gemeenten mogen het geld uit de algemene uitkering vrij besteden, dit is dus niet geoormerkt. Zij hoeven geen verantwoording af te leggen aan het Rijk over de uitgaven. Wel moeten ze verantwoording afleggen aan de gemeenteraad. De gemeenteraad stelt de begroting van een gemeente vast en controleert ook de besteding van de gelden (zie ook module 1 van deze training). We komen hier later in deze module nog op terug. 

Decentralisatie-uitkering 

Decentralisatie-uitkeringen zijn in principe tijdelijk. Namelijk voor de periode die nodig is om een taak te ‘decentraliseren’. Vaak wordt een decentralisatie-uitkering uiteindelijk in de algemene uitkering opgenomen. Een voorbeeld van een decentralisatie-uitkering is de uitkering voor maatschappelijke opvang.  

Een decentralisatie-uitkering hoort bij het gemeentefonds en is dus officieel niet geoormerkt, maar is dit in de praktijk misschien toch een beetje. Bij een decentralisatie-uitkering is namelijk wel vermeld waarvoor de gemeenten dit geld krijgen en welke taak ze met het geld moeten gaan uitvoeren. Hoe ze het geld uitgeven, mogen gemeenten zelf bepalen en daar hoeven ze geen verantwoording over af te leggen. 

Integratie-uitkering 

Een integratie-uitkering wordt vaak in één adem genoemd met de decentralisatie-uitkering. Wanneer er zaken veranderen in taken of budgetten van een gemeente, wordt er een integratie-uitkering gegeven om de gevolgen van de verandering (grote herverdeeleffecten) op te vangen. Je zou een integratie-uitkering als een soort overbrugging kunnen zien. Uiteindelijk zal de gemeente het geld via de algemene uitkering gaan ontvangen en ‘gewend’ moeten zijn aan de nieuwe verdeling van geld. 

Aanvullende uitkering  

De aanvullende uitkering krijgt een gemeente niet standaard. Deze aanvullende uitkering is er voor gemeenten in financieel moeilijke omstandigheden. De aanvullende uitkering wordt verstrekt op grond van artikel 12 van de Financiële-verhoudingswet. Hier gaan we later in deze module verder op in.  


Check, dubbelcheck

  • Ik kan de belangrijkste onderdelen van het gemeentefonds benoemen. 
  • Ik kan uitleggen wat het betekent als geld geoormerkt is. 
  • Ik weet dat geld uit het gemeentefonds niet geoormerkt is. 
Pagina 1 van 6123›»

Pagina’s

  • Aanmelden inspiratiedag
  • Aanmelden Yong Netwerk Courant
  • Alemke van Baren
  • Amber Cové
  • Basis sociaal domein
  • Beleid
  • Bij ons werken
  • Bij ons werken – vacature jeugdconsulent
  • Bij ons werken – vacature yong professional
  • Bij ons werken – vacature yong stage
  • Blogs
  • Concept
  • Contact
  • Cookiebeleid
  • Dagmar van Beek
  • Disclaimer
  • Esmee de With
  • Evy Reinders
  • Ex-Yong Professionals
  • Felix van den Belt
  • Femke Masselink
  • Harm Luursema
  • Heleen Vermeulen
  • Home
  • Irma Ramackers
  • Jacintha Schuurman
  • Jeugdwet
  • Jochem Roode
  • Jorwin van der Velde
  • Josta Meijers
  • Kwaliteit
  • Lars Vermeulen
  • Leren & Ontwikkelen
  • Linde van Triest
  • Maaike Ariaans
  • Maaike den Bakker
  • Maaike van Kalmthout
  • Management
  • Mariana da Silva de Sousa
  • Merel Oosterom
  • Nienke Dalinghaus
  • Onderzoek/Projecten
  • Online Leeromgeving Divosa
  • Online Leeromgeving gemeente Breda
  • Online Leeromgeving gemeente Nijmegen
  • Online Leeromgeving gemeente Overbetuwe
  • Online Leeromgeving gemeente Renkum
  • Online Leeromgeving gemeente Vijfheerenlanden
  • Online Leeromgeving Yong
  • Online Leeromgeving Yong
  • Ons team
  • Ons verhaal
  • Opdrachtgevers
  • Overig
  • Participatiewet
  • Paulien Dekkinga
  • Privacyverklaring
  • Professionals
  • Projectenoverzicht
  • Sam Mulder
  • Sandrine Umuhire
  • Solliciteer bij Yong
  • Sophie Witsmeer
  • Stanley West
  • Testimonials
  • Trainingen
  • Uitvoering
  • Vonne Claessens
  • Wmo
  • Yong netwerk
  • Yong-LCGW inspiratiedag
  • Yong-LCGW Inspiratiedagen 2022 (terugblik)

Categorieën

  • Blog
  • In gesprek met een Yong professional
  • Kiescompas
  • Zomerblogs

Archief

  • augustus 2023
  • juli 2023
  • juni 2023
  • juli 2021
  • juni 2021
  • april 2021
  • maart 2021
  • januari 2021
  • december 2020
  • oktober 2020
  • augustus 2020
  • juli 2020
  • juni 2020
  • mei 2020
  • april 2020
  • maart 2020
  • februari 2020
  • december 2019
  • juli 2019
  • mei 2019
  • april 2019
  • februari 2019
  • juli 2018
  • december 2017
  • november 2017
  • oktober 2017
  • Home
  • Disclaimer
  • Privacyverklaring
  • Cookiebeleid
  • Contact

Yong in de sociale media

Yong Linkedin

YONG BV

Jan Steenlaan 127
6717 TB Ede
06 - 28 08 20 50
06 - 52 46 24 48
info@yong.nl
© 2018 - Yong | Webdesign: Vindingrijck - Creatief in Media
Instant SSL
Scroll naar bovenzijde