Inkomen – Tijdelijke regelingen
Als je onder een steen hebt geleefd is het je misschien ontgaan, maar zo nu en dan hebben we ook in Nederland (direct of indirect) te maken met een crisis die van invloed is op onze economie: een economische crisis. Tijdens een economische crisis werkt een economie niet meer zoals hij zou moeten, wat vaak voor veel ellende kan zorgen. Bedrijven gaan bezuinigen, faillissementen kunnen ontstaan en werkloosheid kan toenemen. Meestal worden inwoners met een inkomen rond het sociaal minimum hard geraakt, omdat zij al een klein inkomen hebben en dus sneller niet meer rondkomen. De meest recente voorbeelden van economische crisissen die Nederland direct of indirect kent zijn onder andere:
- de kredietcrisis of bankencrisis (± 2007 – 2011);
- economische gevolgen van de coronapandemie (± 2020 tot heden);
- economische gevolgen van de Russische invasie in Oekraïne (± 2022 tot heden).
Tijdens een periode van (economische) crisis staat de overheid haar burgers extra bij. Soms bedenken ze in Den Haag nieuwe, tijdelijke regelingen (wetten) als de bestaande, reguliere regelingen niet toereikend genoeg zijn voor de inwoners die het op dat moment nodig hebben. Hieronder gaan we dieper in op twee recente crisissen, met hun economische gevolgen en bijbehorende tijdelijke regelingen.
Economische gevolgen van de coronapandemie
Door de coronacrisis en de daaruit voortkomende maatregelen vanuit de overheid zagen veel bedrijven hun omzet dalen. Hierdoor kwamen veel ondernemers en inwoners in financiële problemen. Om hen tegemoet te komen in de nadelige financiële gevolgen, riep het Rijk verschillende coronaregelingen in het leven. Er kwamen regelingen gericht op ondernemers, maar ook regelingen voor andere gedupeerden van de coronacrisis, bijvoorbeeld voor inwoners die door de coronamaatregelen een lager inkomen hadden. Deze regelingen werden door verschillende instanties uitgevoerd zoals het UWV, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en je raad het al: de gemeenten. We lichten hieronder de coronaregelingen verder toe:
Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo)
In maart 2020 trad de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) in werking. De Tozo was geënt op de Participatiewet. Hij bestond uit een uitkering voor de kosten van levensonderhoud en uit een bedrijfskapitaal voor ondernemers. De uitkering voor levensonderhoud hoeft niet te worden terugbetaald. Het bedrijfskapitaal wordt verstrekt in de vorm van een lening en is bedoeld om de (doorlopende) zakelijke lasten en benodigde investeringen mee te kunnen financieren. Deze lening moet met rente in een tijdsbestek van 5 jaar worden terugbetaald. De Tozo liep tot 1 oktober 2021.
Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten (TONK)
Van maart 2021 tot oktober 2021 konden inwoners, waarbij door corona sprake was van een inkomstendaling, de Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten (TONK) aanvragen. De TONK was bedoeld voor inwoners die noodzakelijke kosten, zoals woonkosten, niet meer konden betalen. Er was geen overkoepelend beleid vastgelegd, wat betekende dat elke gemeente zijn eigen beleid mocht bepalen. Dit zorgde niet alleen voor verschillen tussen de gemeenten in de uitvoering van de TONK, maar ook in de hoogte van de bijdrage.
Economische gevolgen van de Russische invasie in Oekraïne
Rusland viel op 24 februari 2022 Oekraïne binnen. Nederland steunt samen met de EU en de NAVO de strijd van Oekraïne tegen Rusland. Nederland levert bijvoorbeeld wapens aan Oekraïne, legt Rusland economische sancties op en probeert minder afhankelijk te zijn van Russisch gas. Daarnaast vangt Nederland mensen uit Oekraïne op die zijn gevlucht vanwege de oorlog. Helaas hoort daarbij dat wij in Nederland steeds meer te maken krijgen met de negatieve gevolgen van deze oorlog. We hebben in Nederland vooral last van de sterk stegen prijzen op energie en voedsel. Dat merk je zelf misschien op je energierekening, als je gaat tanken of in de supermarkt. Ook in het kader van deze crisis heeft het Rijk een aantal tijdelijke, economische regelingen in het leven groepen. We lichten hieronder de belangrijkste toe:
Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB)
Op 4 maart 2022 heeft de Raad van de Europese Unie een Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) in werking laten treden voor vluchtelingen uit Oekraïne. Volgens deze RTB heeft een deel van de vluchtelingen uit Oekraïne in alle lidstaten van de EU tijdelijk recht op opvang, zorg, werk en onderwijs tot voorlopig 4 maart 2025.
Regeling opvang ontheemden Oekraïne (RooO)
In Nederland wordt normaal gesproken de opvang van vluchtelingen geregeld door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Echter, veel Oekraïners zijn Europeanen en kunnen visumvrij reizen naar de EU sinds 2017. Daardoor hoeven zij geen asiel aan te vragen om tijdelijk legaal in Nederland te verblijven. Door een tekort aan opvangplekken en personeel bij het COA, hebben gemeenten de verantwoordelijkheid gekregen voor de tijdelijke opvang van Oekraïense ontheemden onder de Regeling opvang ontheemden Oekraïne (RooO). Deze ontheemden ontvangen opvang en leefgeld van een gemeente, mogen werken, en ouders hebben recht op kinderbijslag en kindgebonden budget. Het bedrag van leefgeld onder RooO varieert afhankelijk van factoren zoals de gemeente van opvang en individuele omstandigheden. Leefgeld wordt verstrekt om te voorzien in de dagelijkse behoeften, zoals voedsel, kleding en persoonlijke verzorging. Ontheemden volgen ook re-integratieactiviteiten. De re-integratieactiviteiten variëren per gemeente en de individuele behoeften van de betrokkenen. Over het algemeen omvatten re-integratieactiviteiten ondersteuning bij het vinden van werk, taallessen, opleidingsmogelijkheden en begeleiding bij het integreren in de samenleving.
Tegemoetkoming energiekosten
Zoals eerder genoemd ervaren wij Nederlanders ook de nadelige gevolgen van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Door de fors gestegen prijzen van energie en voedsel, kampen veel Nederlanders met geldzorgen. Het Rijk heeft daarom sinds 2022 een aantal maatregelen genomen om inwoners tegemoet te komen.
Zo kwam er in 2022 de eenmalige energietoeslag, waarbij gemeenten eenmalig € 1.300 konden uitkeren aan huishoudens met een laag inkomen. Gek genoeg hadden ze in Den Haag geen actieve herinnering aan de energietoeslag 2022, want in 2023 kwam voor een tweede keer een eenmalige energietoeslag. Volg jij ze nog?
Ook subsidieert het Rijk sinds 2022 het Tijdelijk Noodfonds Energie (TNE). Dit privaatrechtelijke fonds is een samenwerking tussen Schuldenlab NL, de Nederlandse Schuldhulproute en een aantal energieleveranciers. Het TNE is bedoeld voor inwoners met een laag inkomen én hoge energiekosten. Inwoners die in aanmerking komen krijgen steun in de vorm van een aantal maanden korting op hun energierekening.
Check, dubbelcheck
- Ik snap dat het Rijk naast bestaande, reguliere regelingen ook nieuwe, tijdelijke regelingen kan bedenken in tijden van (economische) crisis en dat die regelingen ook door gemeenten kunnen worden uitgevoerd.
- Ik weet nu dat het Rijk en gemeenten zelfstandigen met een aantal maatregelen heeft geholpen om de economische gevolgen van de coronacrisis op te vangen en te verzachten.
- Ik begrijp dat de TONK was bedoeld voor iedere inwoner die door de coronamaatregelen te maken had met een flinke inkomensachteruitgang.